Odszkodowanie za śmierć: Śmierć poszkodowanego, czyli “zdarzenie medyczne”

Zadośćuczynienie jest świadczeniem samodzielnym i nie pozostaje w żadnym związku gospodarczym z jakąkolwiek rzeczą wspólną. Wobec braku podstaw do stwierdzenia solidarności oraz niepodzielności świadczenia jest ono zwykłą wierzytelnością należącą do kilku osób. Tym samym podlega podziałowi na tyle niezależnych od siebie części, ile jest uprawnionych osób, a zastosowanie wobec niej będą miały odpowiednio przepisy o wspólności ułamkowej z uwzględnieniem odmienności przewidzianych przepisami prawa spadkowego. Po udowodnieniu wysokości udziału przypadającego spadkobiercom mogą się oni domagać swych udziałów w zadośćuczynieniu bez konieczności dokonywania działu spadku (tak m.in. postanowienie SN z 7 listopada1967 r. ICZ 97/67; OSNCP 1968/8-9 poz. 145), zgodnie z którym ani przepisy dotyczące spadku, ani stosowane odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych nie pozbawiają spadkobiercy uprawnienia do dochodzenia od dłużnika udziału w wierzytelności przysługującej spadkobiercy z tytułu dziedziczenia, jeżeli przypadające od dłużnika świadczenie jest podzielne). Aspekt procesowy analizowanego zagadnienia to pojawiająca się w praktyce kwestia, czy możliwe jest wstąpienie do postępowania sądowego jedynie jednej lub części osób uprawnionych do dochodzenia zadośćuczynienia przysługującego po śmierci poszkodowanego. Współuczestnictwo, które – jak w omawianym przypadku – powstaje w toku postępowania wskutek zmiany strony procesowej, np. w wypadku następstwa prawnego po stronie uprawnionych z art. 445 § 3 k.p.c., jest współuczestnictwem materialnym. Prawa współuczestników są oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (uzasadnienie uchwały SN z 27 stycznia 1993 r., I KZP 35/92; KZS – dod. 1997/2-3 poz. 255, KZS 1993/3 poz. 1)). Inicjatywa sądu w kreowaniu stron procesu może mieć jednak miejsce tylko w wypadku współuczestnictwa koniecznego. W odniesieniu do spadkobierców osoby, która wystąpiła z roszczeniem o zadośćuczynienie, nie występuje żadna z przesłanek współuczestnictwa koniecznego, gdyż przedmiotem sporu jest określone świadczenie pieniężne z natury swej podzielne, a w ustawie brak jakiejkolwiek normy stanowiącej o konieczności łącznego występowania tych osób. W efekcie możliwe jest wstąpienie do postępowania jedynie części spadkobierców. Dla określenia wysokości kwoty należnej następcy prawnemu wstępującemu do postępowania z tego tytułu konieczne będzie ustalenie wysokości zadośćuczynienia, które przysługiwałoby poszkodowanemu oraz wysokość przypadającego danemu spadkobiercy udziału.

Oczywiście, czym innym jest roszczenie o zadośćuczynienie z art. 445 § 1 k.c., które może, na zasadach omówionych wyżej, podlegać dziedziczeniu, a czym innym jest zadośćuczynienie z tytułu śmierci osoby bliskiej, należne na podstawie art. 446 § 4 k.c. (w stosunku do zdarzeń po 1 sierpnia 2008 r.). Oba te roszczenia mają charakter samoistny, przy czym krąg uprawnionych nie musi się pokrywać. Oznacza to, że możliwe są sytuacje, że spadkobiercy w razie śmierci poszkodowanego będą mieli prawo dochodzenia zadośćuczynienia dwutorowo: wstępując do już toczącego się procesu (gdy powództwo wytoczono za życia poszkodowanego) i – niezależnie – wytaczając powództwo o roszczenia, w tym zadośćuczynienie, w związku ze śmiercią osoby bliskiej na podstawie art. 446 k.c.

A jak wygląda sytuacja spadkobierców i osób bliskich pokrzywdzonemu, gdy ten skorzystał z trybu dochodzenia roszczeń przed komisją wojewódzką ds. orzekania o zdarzeniach medycznych? Art. 67l. ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku prawa pacjenta mówi jasno: „Wojewódzka komisja umarza postępowanie w sprawie wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego w przypadku (...) śmierci podmiotu składającego wniosek".