Oddział jest wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie częścią działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Tak stanowi ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.). Jest więc samodzielną jednostką organizacyjną z odrębnym kierownictwem i personelem. Często kierownik czy dyrektor oddziału dokonuje czynności z zakresu prawa pracy, zwłaszcza zatrudnia i zwalnia pracowników bądź wypłaca wynagrodzenie.
Jeżeli jednak działa on z upoważnienia spółki macierzystej, to ona, a nie oddział będzie pracodawcą dla zatrudnionych w nim pracowników. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2004 r. za pracodawcę można bowiem uznać tylko tę jednostkę, której samodzielność obejmuje uprawnienie do zatrudniania pracowników (I PK 135/04). Oznacza to, że zatrudnieni w oddziale pracownicy, niezależnie od tego, że umowę o pracę zawarli z dyrektorem tego oddziału, świadczą pracę na rzecz spółki i to ona jest stroną w razie ewentualnego sporu z pracownikiem.
Z kolei zgodnie z art. 3 k.p. pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie miała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, o ile zatrudniają one pracowników.
Przepis ten umożliwia nadanie przymiotu pracodawcy nie tylko osobom prawnym i fizycznym, ale również jednostkom organizacyjnym bez osobowości prawnej, o ile – zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego – są dostatecznie wyodrębnione organizacyjnie i finansowo. Niemniej przymiot pracodawcy będą mieć tylko te jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne, które zdolne są samodzielnie zatrudniać pracowników.
Zdolność oddziału do samodzielnego przyjmowania pracowników zależy przede wszystkim od nadania takiego atrybutu jednostce organizacyjnej przez akty wewnętrzne firmy macierzystej, np. statut czy umowę spółki. Może też wynikać z uchwały zarządu czy wspólników spółki o utworzeniu oddziału, z zastrzeżeniem że oddział będzie we własnym imieniu zatrudniał pracowników. Ważne jednak, aby te dokumenty jednoznacznie wskazywały, że oddział jest odrębnym pracodawcą, a przedstawiciele oddziału działają w jego imieniu, a nie w imieniu centrali firmy na podstawie udzielonego pełnomocnictwa.
