W 2007 r. E.L. uległa wypadkowi przy pracy, w wyniku którego przyznane zostało jej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Było to jej jedyne źródło utrzymania. W tym samym czasie mężowi kobiety ZUS przyznał prawo do emerytury nauczycielskiej. Rok później małżonkowie się rozwiedli, a rozwód został orzeczony z wyłącznej winy męża. Przy czym wyrok nie zawierał rozstrzygnięcia o prawie E. L. do alimentów.

Po rozwodzie kobieta znalazła się jednak w niedostatku, a jej były mąż dostarczał jej środków utrzymania. Tym samym dobrowolnie realizował ciążący na nim obowiązek alimentacyjny. W związku z tym E.L. nie występowała w sprawie alimentów z powództwem cywilnym, gdyż faktycznie nie musiała tego robić. Nie została też zawarta ugoda sądowa regulująca kwestię alimentów. Po śmierci byłego męża w 2011 r. kobieta złożyła wniosek o przyznanie renty rodzinnej po byłym mężu.

ZUS odmówił, a jego decyzję utrzymał Sąd Okręgowy. Na takim samym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny. Oddalając apelację E. L. wskazał za Sądem Najwyższym (sygn. akt III UK 69/10), że skoro zgodnie z literalnym brzmieniem art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kryterium kwalifikacyjnym powstania po stronie rozwiedzionej małżonki prawa do renty rodzinnej jest posiadanie w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonego wyrokiem sądu lub ugodą sądową, to nie jest wystarczającym dla przyznania tego świadczenia wystąpienie na drogę sądową ze stosownymi roszczeniami, jeśli do daty zgonu dłużnika nie nastąpiło zakończenie procesu ugodą stron lub prawomocnym wyrokiem zasądzającym alimenty ani zawarcie przez byłych małżonków pozasądowej umowy o dostarczanie środków utrzymania.

W ocenie kobiety, która wystąpiła ze skargą do Trybunału Konstytucyjnego, prawo do alimentów od byłego małżonka nie jest uzależnione od wydania stosownego wyroku sądowego. Wskazuje ona, iż określony w art. 60 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek dostarczania środków utrzymania ma charakter cywilnoprawny i jego realizacja może odbywać się w sposób całkowicie dobrowolny, tj. bez orzeczenia sądowego i prowadzonej na jego podstawie egzekucji. Natomiast orzeczenie sądu ma zdaniem kobiety charakter wyłącznie deklaratoryjny, tj. ustalający, że zobowiązanie do zapłaty alimentów istnieje.

Sygn. akt SK 61/13

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 i art. 2 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji