Ubezpieczenia społeczne: najważniejsze orzecznictwo w 2023 r.

W mijającym roku zapadło wiele istotnych orzeczeń z obszaru ubezpieczeń społecznych. Prym wiódł oczywiście Sąd Najwyższy. Aktywny był też Trybunał Konstytucyjny. Zapadły również orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE.

Publikacja: 21.12.2023 07:59

Ubezpieczenia społeczne: najważniejsze orzecznictwo w 2023 r.

Foto: Adobe Stock

Zdaniem Oskara Sobolewskiego, eksperta emerytalnego i rynku pracy HRK Payroll Consulting, najbardziej kluczowe wydaje się rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie tzw. czerwcowych emerytów.

- Już podczas prac legislacyjnych nad zmianą niekorzystnych przepisów w tym zakresie pojawiały się głosy, że ograniczenie kręgu beneficjentów nowych regulacji jest wątpliwe konstytucyjnie. Wówczas nie było jednak woli politycznej, aby nowelizacja miała zastosowanie w szerszym zakresie. Chodziło głównie o kwestie finansowe, co pośrednio przyznawali przedstawiciele ówczesnej władzy - mówi ekspert.

Jego zdaniem, dobrze natomiast, że temat zostanie w końcu w pełni załatwiony.

Podobne spostrzeżenia ma też Łukasz Kozłowski z Federacji Przedsiębiorców Polskich. 

- Kwestie naliczania świadczeń powinny odbywać się bez podziału na „lepszych” i „gorszych” świadczeniobiorców – dodaje.

Staż potrzebny do świadczenia

Trybunał Konstytucyjny uznał, że metoda obliczania stażu uprawniającego do świadczeń musi wynikać z ustawy. Skutkiem wyroku jest utrata mocy obowiązującej § 31 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237 z 2011 r., poz. 1412), który określa metodę obliczania okresów składkowych i nieskładkowych. Ustawodawca dostał 12 miesięcy na przygotowanie przepisów w tym zakresie. Wyrok TK z 13 grudnia 2023 r.; sygn. SK 109/20.

Czytaj więcej

Kolejne zadanie dla nowego rządu od TK. Chodzi o obliczanie okresów składkowych

Podstawa wymiaru składek

Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów uznał, że ZUS, nie negując tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, jest uprawniony do weryfikacji podstawy wymiaru składek przedsiębiorcy, gdy w początkowym okresie prowadzenia firmy ubezpieczony deklaruje podstawę, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach. Rozstrzygnięcie ma szczególne znaczenie dla tzw. przedsiębiorczych matek, czyli kobiet, które krótko po założeniu działalności zachodziły w ciążę i korzystały ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. To im ZUS wielokrotnie obniżał podstawy wymiaru składek deklarowane w wyższych wysokościach, argumentując, iż są niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Eksperci uważają jednak, że uchwała dała ZUS potężny oręż do walki z tą grupą. Dlatego sugerują, aby kwestie ograniczania podstawy wymiaru składki uregulować w ustawie. Tak, aby organ rentowy nie miał w tym zakresie nieograniczonej swobody. Uchwała SN z 29 listopada 2023 r.; sygn. III UZP 3/23.

Czytaj więcej

Sąd Najwyższy przychylniejszy ZUS-owi w sporze z przedsiębiorczymi matkami

Składka wypadkowa

W uchwale siedmiu sędziów SN uznał, że wskaźnik częstości zatrudnionych w warunkach zagrożenia stosowany przy obliczaniu stopy procentowej składki wypadkowej jest ustalany z uwzględnieniem osób wyposażonych w środki ochrony indywidualnej. W efekcie, niezależnie od stosowanych przez firmę rozwiązań technologicznych, które minimalizują uciążliwości w środowisku pracy, składka na ubezpieczenie wypadkowe z tego tytułu nie ulegnie obniżeniu. Uchwała SN z 29 listopada 2023 r. sygn. III UZP 6/23.

Czytaj więcej

Sąd Najwyższy: składka wypadkowa niezależna od środków ochrony w firmie

Czerwcowi emeryci

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy obowiązującej od końca 2021 r. nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2021 r., poz. 1621), która miała poprawić sytuację osób przechodzących na emeryturę w czerwcu, ale pominęła tych z lat 2009–2019 są niezgodne z konstytucją. W konsekwencji ustawodawca będzie musiał dokonać odpowiednich zmian w prawie, które będą uwzględniać pominiętą grupę świadczeniobiorców. Wyrok TK z 15 listopada 2023 r.; sygn. P7/22.

Czytaj więcej

Korzystny wyrok TK ws. czerwcowych emerytów

Delegowanie

Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że w sytuacji gdy ZUS chce z urzędu anulować zaświadczenie A1 (potwierdzające podleganie ubezpieczeniom społecznym w Polsce przez pracowników delegowanych do pracy w UE), nie musi konsultować tego z zainteresowanymi instytucjami zabezpieczenia społecznego z innych krajów unijnych. Wyrok TSUE z 16 listopada 2023 r. w sprawie C 422/22 (ZUS Oddział w Toruniu).

Czytaj więcej

Zaświadczenie A1 dla Ukraińców na nowych zasadach

Staż rolniczy

Brak regulacji umożliwiającej zaliczenie do okresów podlegania ubezpieczeniom stażu w KRUS nie może zostać uznany za naruszenie istoty prawa do zabezpieczenia społecznego- uznał TK. W efekcie taka osoba ( z mieszanym stażem) nie dostanie z ZUS świadczenia z tytułu niezdolności do pracy. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 kwietnia 2023 r., sygn. akt SK 75/19.

Czytaj więcej

Trybunał Konstytucyjny: Staż rolniczy bez wpływu na rentę z ZUS

Forma załatwienia spraw

Sądowe uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu następuje w drodze wyroku – uznał w uchwale SN. Postać orzeczenia ma wpływ na rodzaj środka odwoławczego, a w konsekwencji także na postępowanie przed sądem drugiej instancji i jego rozstrzygnięcie. Uchwała SN 21 czerwca sygn. III UZP 5/23.

Czytaj więcej

Forma rozstrzygnięcia sądu w sprawach przeciwko ZUS

Zdaniem Oskara Sobolewskiego, eksperta emerytalnego i rynku pracy HRK Payroll Consulting, najbardziej kluczowe wydaje się rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie tzw. czerwcowych emerytów.

- Już podczas prac legislacyjnych nad zmianą niekorzystnych przepisów w tym zakresie pojawiały się głosy, że ograniczenie kręgu beneficjentów nowych regulacji jest wątpliwe konstytucyjnie. Wówczas nie było jednak woli politycznej, aby nowelizacja miała zastosowanie w szerszym zakresie. Chodziło głównie o kwestie finansowe, co pośrednio przyznawali przedstawiciele ówczesnej władzy - mówi ekspert.

Pozostało 91% artykułu
1 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?