Zasady rządzące wolontariatem reguluje ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W myśl jej przepisów ochotnicy mogą być zatrudniani bez wynagrodzenia wyłącznie w organizacjach pozarządowych (np. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy), organach administracji publicznej (wszelkie urzędy państwowe), a także w podległych im jednostkach organizacyjnych i w podmiotach leczniczych (np. szpitalach).
W myśl art. 44 ustawy, podmiot korzystający z pomocy ochotnika powinien zawrzeć z nim porozumienie. Tylko dla wolontariatu trwającego dłużej niż 30 dni takie porozumienie musi zostać spisane na papierze. Krótsze okresy współpracy muszą zostać potwierdzone na piśmie tylko na wyraźne żądanie zainteresowanego. Na prośbę wolontariusza korzystający z jego pomocy ma też obowiązek wydać pisemne zaświadczenie o współpracy i opinię o nim.
Przed podjęciem współpracy podmiot korzystający musi poinformować wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Poza tym powinien zapewnić mu bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w praktyce jak dla etatowych pracowników. Wyjeżdżający wolontariusz ma prawo do diet liczonych jak za podróż służbową. Inne koszty związane z wykonywaniem zadań podmiot korzystający z jego usług może, ale nie musi pokrywać.
Co ważne, podmiot korzystający z usług wolontariusza dłużej niż 30 dni musi zapewnić mu ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. W każdym czasie, korzystający może także zgłosić takiego ochotnika do ubezpieczenia zdrowotnego. Zapłaci wtedy za niego składkę liczoną od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ochotnik będzie miał wtedy prawo do bezpłatnego leczenia, także przez 30 dni po ustaniu wolontariatu.
Ustawa wyraźnie mówi, że wolontariusz nie może zajmować się wykonywaniem czynności związanych z działalnością gospodarczą. Gdyby jednak takie mu zlecono, zainteresowany ma prawo złożyć wniosek do sądu pracy o uznanie jego zajęcia za zatrudnienie na etacie. W takiej sytuacji mógłby także żądać wypłaty wynagrodzenia za sporny okres.
