MON źle wydaje miliardy na zbrojenia? Alarmujące wnioski NIK

W minioną środę na szczycie NATO w Hadze prezydent Andrzej Duda nawiązał do złożonego przez siebie w marcu w Sejmie projektu, zakładającego wpisanie do Konstytucji wydatków w wysokości co najmniej 4 proc. PKB na obronność. – To jest ostatni akt odpowiedzialności za polskie bezpieczeństwo, jaki mogę zrealizować – podkreślił. I nie jest jedynym politykiem opowiadającym się za wysokimi wydatkami na zbrojenia. W połowie czerwca premier Donald Tusk przed głosowaniem Sejmu o wotum zaufania zaznaczył, że rząd przeznacza na obronność o 67 proc. więcej od poprzedników.

Politycy licytują się, kto da więcej, ale już z wydawaniem pieniędzy są problemy. Tak wynika z kontroli NIK wykonania budżetu państwa w części „obrona narodowa” za ostatni rok. Raport nie został jeszcze opublikowany, ale dotarła do niego „Rzeczpospolita”.

NIK od kilku lat nie ocenia pozytywnie wykonania budżetu MON

Podobne kontrole wykonania budżetu państwa w poszczególnych częściach to coroczna rutyna NIK. Począwszy od kontroli za 2021 rok słabo wypada w nich MON. Najwyższa Izba Kontroli zaczęła wtedy stosować wobec MON tzw. ocenę opisową, czyli o szczebel niżej niż stosowana najczęściej ocena pozytywna. Przed rokiem, czyli w wynikach kontroli za 2023 rok, NIK zdecydowała się po raz pierwszy na ocenę negatywną dla MON, wystawianą bardzo rzadko i świadczącą o gruntownych nieprawidłowościach.

Czytaj więcej

Wojsko

Niewłaściwa szachownica? Specjaliści wytykają błąd w oznakowaniu polskich myśliwców

Rząd skierował do Sejmu projekt, umożliwiający stosowanie na samolotach F-35 szachownicy lotnicze...

Jednym z powodów była przyjęta w 2022 roku przez Sejm ustawa o obronie ojczyzny, zakładająca w 2023 roku wzrost udziału wydatków na obronność w PKB Polski o 0,8 proc. w stosunku do 2022 roku. Zdaniem NIK resort obrony nieodpowiednio realizował ten cel, bo np. plan finansowy Agencji Uzbrojenia zwiększono dopiero w grudniu 2023 roku. Drugim głównym powodem oceny negatywnej było niecelowe – zdaniem NIK – przekazanie czterech zaliczek w ramach kontraktów na zakup m.in. baterii Patriot, samolotu wielozadaniowego F-35 i modułu ogniowego Regina. W pierwszym z tych przypadków Agencja Uzbrojenia miała z własnej inicjatywy dokonać przesunięcia płatności z 2024 roku na 2023 rok w wysokości aż 1,3 mld zł.

Wydatki na obronność w państwach NATO

Foto: PAP

Agencja Uzbrojenia tłumaczyła, że wpłacanie zaliczek z wyprzedzeniem miało pozwolić odciążyć budżet MON w kolejnych latach, gdy będą planowane dostawy sprzętu wojskowego. Jednak zdaniem NIK „nadpłaty nie wiązały się z uzyskaniem z tego tytułu korzyści dla Sił Zbrojnych RP”.

Zdaniem NIK w ubiegłym roku zbyt wcześnie wypłacono zaliczkę za okręt ratowniczy

Według najnowszego raportu – w 2024 roku sytuacja z zaliczkami się poprawiła. Tym razem NIK wystawiła MON ocenę opisową, pisząc m.in.: „Najwyższa Izba Kontroli zauważa, że minister obrony narodowej podjął działania w celu wyeliminowania podnoszonych w poprzednich latach przez izbę nieprawidłowości dotyczących dokonywania niecelowych przedpłat w ramach Programu Foreign Military Sales oraz niewłaściwego planowania wydatków”. Jednak i tak stwierdziła ona nieprawidłowość w zaliczkowaniu wydatków na zbrojenia.

Nieprawidłowość ta dotyczyła „niecelowego przekazania środków na rachunek powierniczy w wysokości 400 mln zł w ramach jednej z 13 badanych zaliczek na dostawę sprzętu wojskowego”. O jakie zamówienie chodzi? NIK tego nie precyzuje, jednak z podanej daty umowy wynika, że prawdopodobnie chodzi o zlecenie budowy przez konsorcjum polskich firm okrętu ratowniczego o kryptonimie „Ratownik”, na co ma pójść 1 mld zł. Zdaniem NIK umowę podpisano 27 grudnia, a już trzy dni później, jeszcze przed końcem roku, wpłacono zaliczkę. Zdaniem NIK było to błędem, bo umowa pozwalała wykonawcy na odstąpienie od umowy do końca marca 2025 roku.