Jak uniknąć podatku od spadków i darowizn

Osoby, które otrzymują spadek od najbliższej rodziny – co do zasady - nie muszą dzielić się z fiskusem. Tak korzystne zasady obowiązują od początku 2007 r. Nie ma znaczenia, czy spadkobiercy odziedziczyli nieruchomości, pieniądze, działkę, samochód czy np. papiery wartościowe oraz jaka jest ich wartość.

Ale uprawnienie to dotyczy tylko osób z tzw. zerowej grupy podatkowej, która obejmuje najbliższych krewnych: małżonka, rodziców, dziadków, dzieci, wnuki, pasierbów, ojczyma, macochę i rodzeństwo. Zerowa grupa jest węższa niż pierwsza grupa podatkowa (patrz tabela). Nie obejmuje więc teściowej, teścia, zięcia i synowej. W ich przypadku nie ma zwolnienia.

Zgłoszenie warunkiem zwolnienia

Sam stopień pokrewieństwa między spadkobiercą a spadkodawcą nie wystarczy, by uniknąć daniny. Podstawowym warunkiem jest poinformowanie urzędu skarbowego o nabytym majątku. Służy do tego druk SD-Z2 „Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych".

Trzeba w nim podać tytuł nabycia (np. spadek), rodzaj odziedziczonych rzeczy (nieruchomości, samochody, pieniądze) i miejsce ich położenia i wartość rynkową, stopień pokrewieństwa łączący ze spadkodawcą oraz udział procentowy w nabytym majątku. Jeśli spadkobierców jest kilku, to każdy z nich powinien złożyć odrębne oświadczenie, by skorzystać ze zwolnienia.

Co ważne, nabycie spadku trzeba zgłosić w ciągu sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego jego nabycie. W przypadku gdy nabycie spadku potwierdza notariusz, termin biegnie od momentu sporządzenia przez niego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Kosztowna niewiedza

Spadkobiercy powinni jednak pamiętać, że w praktyce trudno jest uprawdopodobnić fakt późniejszego powzięcia wiadomości o nabyciu spadku. Organy podatkowe nie przyjmują tłumaczenia, że ktoś nie zna przepisów, pomylił terminy lub po prostu zapomniał o złożeniu oświadczenia.

Osoba, która nie zgłosi spadku w terminie, naraża się na konsekwencje finansowe. Potwierdza to m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2012 r. (II FSK 750/11). Sprawa dotyczyła kobiety, która otrzymała spadek po ojcu na mocy postanowienia sądu z sierpnia 2009 r., które uprawomocniło się we wrześniu. Termin na zawiadomienie fiskusa upłynął w marcu 2010 r.

Spadkobierczyni nie złożyła w urzędzie druku SD-Z2, ponieważ przebywała w Danii, za to upoważniła matkę do dopełnienia formalności w jej imieniu. Matka była natomiast przekonana, że sześciomiesięczny termin biegnie od dnia dokonania zmian w księgach wieczystych. Po powrocie z Danii w czerwcu 2010 r. kobieta złożyła wniosek o przywrócenie terminu, jednak organy podatkowe odrzuciły jej prośbę.

NSA uznał, że spadkobierca, który był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, nie może twierdzić, że o terminie uprawomocnienia postanowienia dowiedział się z opóźnieniem. Spadkobierczyni znała okoliczności związane z wydaniem i uprawomocnieniem postanowienia sądu rejonowego, więc nie ma prawa do przywrócenia terminu i zwolnienia z podatku.

Przykład

Pani Karolina odziedziczyła 1/8 prawa własności mieszkania po dziadku, który zmarł w 2010 r. Wartość rynkowa przypadającego jej udziału w nieruchomości wyniosła 40 tys. zł.

Wcześniej nic od dziadka nie otrzymała. Należy do zerowej grupy podatkowej, więc co do zasady przysługuje jej zwolnienie z podatku. Orzeczenie sądu stwierdzające nabycie spadku uprawomocniło się w 2011 r., jednak pani Karolina nie złożyła w urzędzie SD-Z2.

W 2012 r. otrzymała decyzję urzędu skarbowego, zgodnie z którą ma zapłacić podatek spadkowy według zasad opodatkowania pierwszej grupy. W sumie ma uiścić 1508,69 zł daniny.

Wysokość podatku obliczmy w następujący sposób: 40 000 zł (wartość udziału) – 9637 zł (kwota wolna od podatku) = 30 363 zł (kwota, od której naliczany jest podatek). Dla osób z pierwszej grupy podatkowej wysokość daniny wynosi 822 zł 20 gr + 7 proc. nadwyżki ponad 20 556 zł.

Dlatego od kwoty 30 363 zł odejmujemy kwotę 20 556 zł. Otrzymujemy kwotę 9 807 zł. Od uzyskanej sumy pani Karolina zapłaci 7 proc. podatku: 9 807 zł x 7 proc. = 686,49 zł;

822, 20 zł + 686,49 zł = 1508,69 zł (podatek, który ma zapłacić pani Karolina)

Grupy podatkowe

Nie wszyscy spadkobiercy mają możliwość uniknięcia daniny. Wszystko zależy od grupy podatkowej, a mówiąc najprościej – od stopnia pokrewieństwa między spadkobiercą a spadkodawcą. W każdej z tych grup obowiązuje określony limit zwolnienia. Podatek płaci się dopiero od majątku, którego wartość przekracza ten limit.

Daniny nie zapłacą ci, którzy odziedziczyli majątek o wartości do

- 9637 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej

- 7276 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej

- 4902 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej.

Warto pamiętać, że przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku sumuje się wartość rynkową majątku nabytego przez spadkobiercę z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych uprzednio od spadkodawcy (np. tytułem darowizny) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie spadku.

Decyzja o podatku

Osoby, które muszą zapłacić fiskusowi, powinny złożyć w urzędzie formularz SD-3 „Zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych". Przypomina on SD-Z2, jednak poza informacjami na temat nabytej schedy należy też wykazać wysokość „długów i ciężarów obciążających nabyte rzeczy lub prawa majątkowe". To istotne w sytuacji, gdy np. spadkowa nieruchomość obciążona jest długami, gdyż pozwala to zapłacić daninę od wartości mieszkania pomniejszonej o kwotę długu.

Formularz składa się w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Do zeznania należy dołączyć dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.

Co ważne, spadkobierca nie oblicza sam podatku w druku SD-3. Po jego złożeniu należy poczekać na decyzję fiskusa ustalającą wysokość daniny, którą urząd wyliczy na podstawie danych wpisanych w SD-3. Osoba, która otrzyma taką decyzję, ma 14 dni na zapłatę, licząc od dnia jej doręczenia.

Przykład

Pan Piotr otrzymał działkę w spadku po wuju, którego był jedynym krewnym. Wuj należy do spadkodawców z drugiej grupy podatkowej. Wartość rynkowa nieruchomości wynosi 300 tys. zł. Kwota wolna od podatku wynosi w przypadku drugiej grupy 7276 zł.

300 000 zł (wartość nieruchomości) - 7276 zł (kwota wolna od podatku) = 292 724 zł (kwota, od której oblicza się podatek).

Dla osób z drugiej grupy podatkowej wysokość daniny wynosi: 1644,50 zł + 12 proc. od nadwyżki ponad 20 556 zł

Podatek dla pana Piotra obliczmy w następujący sposób:

292 724 zł - 20 556 zł = 272 168 zł

Od tej kwoty pan Piotr zapłaci 12 proc. podatku