Popularna w ostatnich latach działalność lombardowa podlega wyjątkowym regulacjom podatkowym. Podatnicy prowadzący lombardy udzielają krótkoterminowych pożyczek osobom fizycznym bądź innym przedsiębiorcom. Nie jest to jednak standardowa umowa pożyczki, ponieważ w celu zabezpieczenia jej spłaty pożyczkodawca staje się właścicielem określonego składnika aktywów pożyczkobiorcy. Jeśli po upływie ustalonego terminu pożyczkobiorca nie spłaci swojego zobowiązania, to pożyczkodawca będzie miał prawo zaspokoić swoją wierzytelność przez sprzedaż przewłaszczonego składnika aktywów. Ustawodawca wprowadził dla przedsiębiorców udzielających pożyczki z przewłaszczeniem na zabezpieczenie (lub zabezpieczonych w inny sposób, np. zastawem) obowiązek prowadzenia tzw. ewidencji lombardowej. Dotyczy on wyłącznie podmiotów, które nie są obowiązane do prowadzenia pełnej księgowości. Ewidencja służy temu, aby podatnik prowadzący lombard mógł wykazać kwotę prowizji do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Kwota prowizji to:
- kwota odsetek spłaconej pożyczki albo
- różnica między kwotą udzielonej pożyczki a kwotą uzyskaną ze zbycia przedmiotu zabezpieczającego zobowiązanie.
Skąd wątpliwości
Specyfika działalności naraża przedsiębiorców prowadzących lombardy na oszustwa ze strony nieuczciwych kontrahentów. Bywa, że rzeczy ruchome stanowiące przedmiot zabezpieczenia pochodzą z kradzieży. Najczęściej w takiej sytuacji właściwe ograny ścigania zatrzymują potencjalnie skradzione rzeczy jako dowód w sprawie przestępstwa. Wątpliwości budzi możliwość rozpoznania przez podatnika z tego tytułu straty i zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodów.
Zasadniczo w takiej sytuacji mógłby mieć bezpośrednie zastosowanie art. 23 ust. 1 pkt 27 ustawy o PIT, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów udzielonych pożyczek, w tym straconych pożyczek. Sama wykładnia literalna przepisu i jego zastosowanie nie uwzględniają specyfiki działalności lombardowej, która niejako połączyła ze sobą udzielanie pożyczek pod zastaw oraz działalność komisową (realizowaną przez obrót zastawionymi rzeczami). Kwota udzielonej pożyczki musi być kosztem sprzedaży zastawionej rzeczy, gdy podatnik prowadzi pełną księgowość – tak samo jak służy obliczeniu prowizji ze sprzedaży w ewidencji lombardowej.