Kiedy można odliczyć podatek od wydatków związanych ze sprzedażą udziałów

[b]Orzeczenie to, z 29 października 2009 r. w sprawie C-29/08 Skatteverket przeciwko AB SKF[/b], było już opisywane w [link=http://www.rp.pl/artykul/398185.html]„Zbycie całości akcji może być zbyciem przedsiębiorstwa”[/link], ale głównie pod kątem możliwości uznania zbycia udziałów za transakcję sprzedaży przedsiębiorstwa. Warto zwrócić uwagę na inne, istotne z perspektywy polskich firm, kwestie.

[srodtytul]Wydatki na restrukturyzację [/srodtytul]

Przypomnijmy, że wyrok dotyczył szwedzkiej spółki dominującej SKF, która w aktywny sposób brała udział w zarządzaniu spółkami zależnymi i świadczyła na ich rzecz usługi zarządcze, administracyjne oraz dotyczące polityki handlowej. Usługi te były opodatkowane[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827] VAT[/link].

SKF zamierzała zrestrukturyzować swoją grupę i sprzedać 100 proc. udziałów w spółce córce oraz 26,5 proc. udziałów w innej spółce, w której uprzednio posiadała 100 proc. udziałów. [b]Pojawił się problem, czy może odliczyć VAT od wydatków poniesionych podczas zbycia udziałów (na usługi wyceny wkładów, pośrednictwo w negocjacjach i doradztwo prawne).

Spółka uważała, że miała prawo do odliczenia, szwedzkie organy skarbowe były przeciwnego zdania, a spór trafił ostatecznie przed ETS. [/b]

[srodtytul]Sprzedaż udziałów zwolniona z VAT...[/srodtytul]

Trybunał, odnosząc się do swojego wcześniejszego orzecznictwa [b](m.in. wyroków w sprawach C-155/94 Wellcome Trust i C-80/95 Harnas & Helm)[/b] wskazał, że sprzedaż udziałów w spółce córce, dla której spółka matka świadczyła usługi opodatkowane VAT, powinna być zasadniczo traktowana jako czynność objęta VAT.

W takiej sytuacji zbycie udziałów mieści się bowiem w pojęciu działalności gospodarczej, bo stanowi bezpośrednią, stałą i niezbędną kontynuację podlegającej VAT działalności podatnika (świadczenia usług na rzecz spółek córek).

Zasadniczo transakcja taka powinna być zwolniona z VAT, bo spełnia przesłanki „transakcji dotyczącej papierów wartościowych”, która na podstawie przepisów wspólnotowych takiemu zwolnieniu podlega.

Za transakcję zwolnioną uznają one taką, która może prowadzić do powstania, zmiany bądź wygaśnięcia praw i obowiązków z tytułu papierów wartościowych [b](por. wyrok ETS w sprawie C-235/00 CSC).[/b]

[srodtytul]...albo zbycie przedsiębiorstwa[/srodtytul]

Jednocześnie Trybunał wskazał, że istnieje możliwość zakwalifikowania tej transakcji jako zbycia całości lub części aktywów przedsiębiorstwa, pozostającego poza zakresem VAT.

Jest tak jednak tylko wtedy, gdy dane państwo członkowskie wprowadziło w swoim systemie prawnym wyłączenie z opodatkowania transakcji przeniesienia całości lub części aktywów przedsiębiorstwa. Innymi słowy:

jeśli przeniesienie przedsiębiorstwa według prawa państwa X nie podlega VAT, to sprzedaż akcji prowadząca do takiego przeniesienia także może być uznana za transakcję, która nie będzie podlegała VAT. To, czy jest możliwe zastosowanie takiego rozwiązania, rozstrzyga sąd krajowy.

[srodtytul]Prawo do odliczenia[/srodtytul]

Jeśli chodzi o odliczenie VAT zawartego w wydatkach poniesionych na nabycie usług związanych ze sprzedażą udziałów w spółkach córkach, to ETS wskazał, że prawo do odliczenia VAT z tego tytułu:

- istnieje, jeżeli nabyte usługi można zakwalifikować jako związane z całością działalności gospodarczej podatnika – niezależnie od traktowania zbycia akcji jako czynności objętej VAT (lecz z niego zwolnionej) bądź pozostającej poza zakresem VAT;

- nie istnieje w przypadku bezpośredniego związku wydatków ze zbyciem akcji, traktowanym jako czynność objęta VAT i jednocześnie podlegająca zwolnieniu.

To, czy wydatki na nabyte usługi mają związek ze sprzedażą udziałów, należy zdaniem ETS oceniać, badając relację między poniesionymi wydatkami a ceną zbywanych przez SKF udziałów.

Jeżeli wydatki te mogą być włączone w cenę udziałów, wtedy istnieje bezpośredni związek z ich sprzedażą, nie ma więc prawa do odliczenia VAT.

Natomiast gdy nabyte usługi stanowią element cenotwórczy dla wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej przez podatnika, należy je powiązać z całością tej działalności, wówczas prawo do odliczenia VAT istnieje. Ocenę tego Trybunał pozostawił sądowi krajowemu.

ETS odstąpił tym samym od prezentowanego dawniej poglądu o braku prawa do odliczenia VAT przy transakcji zbycia udziałów [b](por. wyrok w sprawie C-4/94 BLP Group plc.).[/b]

Wydaje się, że podążył natomiast w kierunku wyznaczonym m.in. [b]w wyroku w sprawie C-465/03[/b] Kretztechnik, w którym wskazał na istnienie prawa do odliczenia w sytuacji nabycia usług dotyczących zwolnionej z VAT transakcji emisji akcji.

[srodtytul]Warto skorzystać...[/srodtytul]

Polscy podatnicy, którzy zbyli udziały (akcje) w spółkach zależnych, na których rzecz świadczyli usługi i nie odliczyli naliczonego VAT zawartego w wydatkach dotyczących zbycia udziałów (akcji), powinni rozważyć wykorzystanie tez tego orzeczenia.

Wnioski z niego wynikające mogą bowiem zmienić ich pozycję podatkową.

Jak wyraźnie wynika ze stanowiska Trybunału, w razie zbycia udziałów, przy istnieniu (wykazaniu) określonych okoliczności, mają prawo do odliczenia VAT.

Korzystne tezy wynikające z orzeczenia mają zastosowanie także do sytuacji, gdy sprzedaż udziałów (akcji) odbywała się etapami. ETS wskazał bowiem, że nie jest istotne, czy zbycie udziałów przebiega w ramach wielu następujących po sobie transakcji, czy jest przedmiotem pojedynczej operacji.

Również w przypadku sprzedaży dokonanej etapami może być szansa na odliczenie VAT.

[srodtytul]...choć są wątpliwości[/srodtytul]

Trzeba jednak mieć na uwadze, że choć wyrok ETS jest korzystny dla podatników, to jednak rodzi poważne wątpliwości.

1) Możliwość uznania, że sprzedaż 100 proc. udziałów w spółce zależnej jest tożsama ze zbyciem przedsiębiorstwa lub jego części, jest bardzo kontrowersyjna. Pogląd taki ma bowiem uzasadnienie, jeśli na transakcję spojrzymy od strony ekonomicznej.