Jeśli sąd nie pouczy osoby, która nie słyszy, nie mówi lub ma kłopoty ze wzrokiem, o prawie do tłumacza, który pomoże się jej kontaktować z sędziami, i do bezpłatnej pomocy prawnej, to taki proces może być nieważny – tak uznał Sąd Najwyższy w sprawie głuchoniemej i niedowidzącej szwaczki (sygnatura akt I UK 293/10).
Ważny wyjątek
Obowiązek pomocy osobom niepełnosprawnym stanowi wyjątek od zasady bezstronności sądu, oznaczającej zakaz ingerowania sędziów w przebieg procesu.
Szwaczka starała się o przyznanie renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, ZUS jednak odmówił podwyższenia jej świadczenia i stwierdził, że jest ona niezdolna do pracy tylko częściowo. Gdy ubezpieczona złożyła sprawę do sądu, przed pierwszą rozprawą złożyła wniosek o udział w rozprawie tłumacza z języka migowego. Po rozpoczęciu procesu po konsultacji z wnioskodawczynią sędziowie doszli do wniosku, że jest ona w stanie występować w procesie bez takiej pomocy. Ostatecznie sąd oddalił jej odwołanie od decyzji ZUS, opierając się na opinii biegłych powołanych w tej sprawie, że nie zasługiwała na uznanie jej za całkowicie niezdolną do pracy.
Sąd apelacyjny, do którego odwołała się ubezpieczona, zapewnił jej udział tłumacza z języka migowego podczas rozprawy, podtrzymał jednak rozstrzygnięcie sądu niższej instancji. Dopiero prawnik, który przygotowywał skargę kasacyjną, stwierdził, że całe postępowanie należałoby uznać za nieważne, gdyż nawet on, broniący interesów powódki, ma kłopot w porozumiewaniu się ze swoją mocodawczynią.
Niezbędne pouczenie
Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną szwaczki i odesłał sprawę do ponownego rozpoznania. Stwierdził bowiem, że w tym procesie doszło do naruszenia dwóch grup przepisów. Po pierwsze, dotyczących pouczenia wnioskodawczyni o przysługujących jej uprawnieniach. Przede wszystkim art. 5 kodeksu postępowania cywilnego wskazuje, że sąd powinien pouczyć stronę występującą bez adwokata czy radcy prawnego o procedurze postępowania przed sądem, w tym o możliwości przyznania jej bezpłatnej pomocy prawnej w myśl art. 212 w związku z art 117 k. p. c.
