Przeniesienie uprawnień wodnoprawnych

W dzisiejszych realiach gospodarczych częstym zjawiskiem jest powierzanie zarządu nad nieruchomościami komercyjnymi w całości podmiotom profesjonalnym, posiadającym wiedzę i doświadczenie w tej dziedzinie. Pozwala to na minimalizowanie konsekwencji wynikających z niewłaściwego zarządzania nieruchomościami poprzez przeniesienia ryzyka na inny podmiot. Ponieważ budynki położone na nieruchomościach komercyjnych wyposażone są w instalacje służące do odprowadzania do wód powierzchniowych ścieków bytowo-gospodarczych oraz wód opadowych, zasadne jest określenie reguł przenoszenia pozwoleń wodnoprawnych udzielonych właścicielowi nieruchomości na rzecz przyszłego jej zarządcy. Odpowiednie planowanie pozwoli wyeliminować ryzyko związane z naruszeniem przepisów prawa ochrony środowiska.

W świetle art. 3 pkt 6 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.) przez instalację rozumie się stacjonarne urządzenie techniczne, zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot, i położonych na terenie jednego zakładu lub budowle niebędące urządzeniami technicznymi, ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję.

Decyzja administracyjna

Na podstawie art. 134 ust. 1 ustawy z 18 lipca 2011 r. – Prawo wodne następca prawny zakładu, który uzyskał pozwolenie wodnoprawne, przejmuje prawa i obowiązki wynikające z tego pozwolenia, z zastrzeżeniem ust. 2. Zgodnie zaś z owym ust. 2: „jeżeli pozwolenie wodnoprawne dotyczy eksploatacji instalacji, przejęcie praw i obowiązków wynikających z pozwolenia następuje na zasadach określonych w ustawie – Prawo ochrony środowiska". Zatem procedurę przeniesienia praw i obowiązków wynikających z pozwolenia wodnoprawnego dotyczącego eksploatacji instalacji regulują przepisy p.o.ś.

Na podstawie art. 190 ust. 1 p.o.ś. „zainteresowany nabyciem tytułu prawnego do całej instalacji może złożyć wniosek o przeniesienie na niego praw i obowiązków wynikających z pozwoleń dotyczących tej instalacji", natomiast według art. 190 ust. ust. 3 p.o.ś. przeniesienie (jak również odmowa przeniesienia) praw i obowiązków z pozwolenia wodnoprawnego dotyczącego eksploatacji instalacji następuje w formie decyzji administracyjnej.

W literaturze prawniczej wskazuje się, że interpretacja a contrario art. 190 p.o.ś. prowadzi do wniosku, że podmiot, któremu już przysługuje tytuł prawny do instalacji wodnej, np. właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości, której część składową stanowi instalacja, nie może się skutecznie ubiegać o przeniesienie na niego pozwolenia, którego podmiotem jest np. zarządca nieruchomości. Innymi słowy, kwestia przeniesienia przedmiotowych pozwoleń wodnoprawnych dotyczących eksploatacji instalacji, o których mowa w art. 134 ust. 2 prawa wodnego, powinna być uregulowana w trybie art. 190 p.o.ś. przed nabyciem tytułu prawnego do instalacji – w przeciwnym razie co do zasady nabywca tytułu prawnego do instalacji traci prawo do żądania przeniesienia nań uprzednio już wydanych pozwoleń.

Tak więc zgodnie z art. 190 p.o.ś. przeniesienie pozwolenia wodnoprawnego dotyczącego eksploatacji instalacji następuje zawsze w formie decyzji administracyjnej wydanej na wniosek podmiotu zainteresowanego nabyciem tytułu prawnego do instalacji. Wniosek taki może zostać złożony wyłącznie przed nabyciem prawa do instalacji.

Również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 27 maja 2011 r. (sygn. II OSK 934/10) stwierdził, że z art. 190 i 191 p.o.ś. „można więc wywieść regułę, iż przeniesienie pozwolenia wodnoprawnego dotyczącego eksploatacji instalacji następuje zawsze w formie decyzji wydawanej na wniosek podmiotu zainteresowanego nabyciem tytułu prawnego do całej instalacji, jeśli daje on rękojmię prawidłowego wykonywania obowiązków wynikających z pozwolenia".

Bez pozwolenia

Korzystanie z instalacji, których eksploatacja powoduje emisje, bez pozwolenia wodnoprawnego podlega sankcjom przewidzianym w p.o.ś. Analiza art. 276 p.o.ś. wskazuje, że ustawodawca przyjął założenie polegające na ścisłym związaniu kary pieniężnej z decyzją administracyjną: tam, gdzie nie ma decyzji, nie może tam też być administracyjnej kary pieniężnej. Wobec tego brak wymaganego pozwolenia wodnoprawnego nigdy nie stanowi podstawy do wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej. Jednakże, zgodnie z art. 292 pkt 2 p.o.ś., w przypadku braku wymaganego pozwolenia wodnoprawnego podmiot korzystający ze środowiska ponosi opłaty podwyższone o 500 proc. za wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi.

Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazuje, że zgodnie z art. 292 p.o.ś. obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej uwarunkowany jest wyłącznie zaistnieniem przesłanki obiektywnej, tj. korzystaniem ze środowiska mimo braku wymaganego pozwolenia. Co ważne, przepis ten nie uzależnia obowiązku ponoszenia podwyższonej opłaty od tego, z jakich powodów podmiot korzystający ze środowiska bez pozwolenia nie miał takiego pozwolenia (tak Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w wyroku z 21 października 2010 r., sygn. II OSK 1641/09).

Na zakończenie należy wskazać, że w przepisach art. 276 ust. 1 i art. 292 p.o.ś. nie ma żadnych podstaw do formułowania przesłanek pozwalających na odstąpienie od obowiązku uiszczenia podwyższonych opłat (tak Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w wyroku z 25 listopada 2009 r., sygn. II OSK 1823/08).

Podsumowując, w toku zawierania umowy o zarządzanie nieruchomością wyposażoną w instalacje w rozumieniu ustawy – Prawo ochrony środowiska zasadne jest uprzednie dokonanie badania due diligence w celu ustalenia, jakie pozwolenia wodnoprawne dotyczące tej instalacji zostały udzielone właścicielowi (wieczystemu użytkownikowi) nieruchomości, i wystąpienie z wnioskiem o ich przeniesienie na przyszłego zarządcę nieruchomości w celu wyeliminowania ryzyka naruszenia przepisów ochrony środowiska, które wiąże się z dotkliwymi sankcjami finansowymi dla zarządcy nieruchomości korzystającego ze środowiska bez wymaganego przepisami prawa pozwolenia wodnoprawnego.