Do euro po trupie konstytucji?

Rząd dysponuje ekspertyzami prawnymi, z których ma wynikać, iż wprowadzenie do Polski euro nie wymaga zmiany konstytucji – poinformował „Dziennik” w wydaniu z 16 marca 2009 r. Minister Ludwik Kotecki w wywiadzie dla gazety potwierdził tę wiadomość.

Podparł tezę o zbędności zmiany konstytucji następującymi argumentami: skoro Estonia, ubiegając się o możliwość wprowadzenia euro, czyni to bez nowelizacji swej ustawy zasadniczej, to i my możemy odstąpić od nowelizacji naszej. Poza tym, godząc się przed paru laty na wstąpienie do Unii Europejskiej i akceptując jej dorobek normatywny, podjęliśmy zarazem decyzję o przyjęciu waluty europejskiej, a prawo europejskie ma pierwszeństwo przed prawem krajowym.

[srodtytul]Estonia nie przyjęła jeszcze euro[/srodtytul]

Co do Estonii, istotnie, jej konstytucja z 1992 r. przewiduje w par. 111, że kraj ten posiada walutę narodową, a Bank Estonii organizuje obrót pieniężny i zabezpiecza jej stabilność. Ale zwróćmy uwagę, że Estonia nie przyjęła jeszcze euro, to zaś, jaki los spotka przywołane wyżej uregulowanie, gdy kraj ten znajdzie się na progu wprowadzenia wspólnej waluty europejskiej, dopiero się okaże.

[i]Należy pamiętać, że żadna umowa międzynarodowa, także traktat europejski, nie góruje w Polsce nad konstytucją[/i]

W kontekście sporów o wprowadzenie w Polsce euro w niedługim już czasie pojawia się art. 227 konstytucji z 1997 r. Jest on co do głównych postanowień bardzo podobny do uregulowania estońskiego, lecz nie on jeden przesądza o sytuacji prawnej, w jakiej dochodzić by miało do porzucenia złotego na rzecz waluty europejskiej.

W grę wchodzą tu jeszcze co najmniej dwa inne przepisy rangi konstytucyjnej: art. 8, który stanowi, że konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, i art. 91 ust. 2 mówiący o tym, że umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową. Umowa o akcesji Polski do UE przesądzająca o przyjęciu przez nasz kraj wspólnotowego dorobku prawnego, w tym odnoszącego się do euro, została wprawdzie ratyfikowana na podstawie zgody wyrażonej w drodze ogólnokrajowego referendum, ale jego pozytywny wynik stanowi alternatywę wobec ustawy i ma równą z nią moc.

Tak czy inaczej, żadna umowa międzynarodowa, w tym zawierająca postanowienia tzw. europejskiego prawa pierwotnego (traktatowego), nie góruje pod względem swego położenia w hierarchii aktów normatywnych w Polsce nad konstytucją; umowa ma bowiem pierwszeństwo przed ustawą, ale nie przed ustawą zasadniczą. Co więcej, przyjęcie umowy międzynarodowej, która budzi wątpliwość co do swej zgodności z konstytucją, daje podstawę do jej zaskarżenia do Trybunału Konstytucyjnego.

Gdy zaś Trybunał tę wątpliwość potwierdzi, umowa nie może wejść w Polsce w życie w całości czy w tej części, która z konstytucją zgodna nie jest. Niekiedy trzeba ją więc wypowiedzieć lub renegocjować. Pierwszeństwo przed ustawami, ale nie przed konstytucją, służy także prawu stanowionemu przez organy Unii Europejskiej, czyli wspólnotowemu prawu wtórnemu (art. 91 ust. 3 Konstytucji RP).

[srodtytul]Bez nazwisk[/srodtytul]

Gdy stwierdzi się, że prawo europejskie jest sprzeczne z postanowieniami konstytucji, a zarazem pragnie się, aby obowiązywało ono na terenie naszego kraju, należy dostosować przepisy konstytucji do jego uregulowań. Mieliśmy już raz do czynienia z taką sytuacją. Polska przyjęła tzw. europejski nakaz aresztowania i wprowadziła go do krajowego obrotu prawnego przez odpowiednią nowelizację ustawodawstwa karnego. Przepisy dotyczące takiego nakazu zderzyły się z postanowieniem konstytucji uniemożliwiającym ekstradycję (tj. wydanie obcym władzom) obywatela polskiego.