W odpowiedzi na tekst Dawida Wildsteina „W cieniu szmalcownika" („Rzeczpospolita", 15–16 lutego 2014) chciałabym zwrócić uwagę, że nie tylko Muzeum Historii Polski, ale i Instytut Pamięci Narodowej realnie pomaga w poznawaniu prawdy o Sprawiedliwych. Od lat w ramach projektu badawczego „Zagłada Żydów na ziemiach polskich" IPN, we współpracy m.in. z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych i Instytutem Studiów Strategicznych w Krakowie, prowadzi rejestr Polaków represjonowanych i zamordowanych za pomoc ludności żydowskiej. Tworzony jest on i uzupełniany na bieżąco w wyniku szeroko zakrojonych kwerend w polskich i zagranicznych archiwach, muzeach, literaturze i prasie.
Obecnie baza liczy ponad 3 tys. faktów represji, które po wnikliwej weryfikacji i uzupełnieniu zostaną udostępnione na stronie internetowej programu. Jej uruchomienie oraz prezentacja pierwszych 500 nazwisk osób represjonowanych za pomoc Żydom planowana jest za kilka tygodni. Program był wielokrotnie nagłaśniany i prezentowany, nikt, kto zwraca się do nas z prośbą o pomoc w znalezieniu „ratującego" lub „ocalonego", nie zostaje bez odpowiedzi. W kilku przypadkach pracownicy Instytutu doprowadzili do pierwszego po wojnie kontaktu między nimi.
Efektem prac prowadzonych w ramach wspomnianego wcześniej projektu IPN jest także kilka publikacji naukowych i popularnonaukowych poświęconych pozytywnym postawom wobec ludności żydowskiej. Warto wymienić tu prace Elżbiety Rączy „Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie 1939–1945" (Rzeszów 2008) czy opracowanie Pawła Knapa „»Jak Ci się uda uratować, pamiętaj«. Relacje »Sprawiedliwych« i o »Sprawiedliwych« z województwa zachodniopomorskiego" (Szczecin 2010). Z myślą o upowszechnianiu poza granicami kraju wiedzy o Polakach pomagających Żydom przygotowana w 2008 roku wystawa „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej w Małopolsce w latach 1939–1945" prezentowana była między innymi w Parlamencie Europejskim w Brukseli, w Instytucie Studiów nad Zagładą w Massuah w Izraelu, w London Jewish Cultural Center czy w Muzeum Polskim w Chicago. Na kanwie historii rodziny Ulmów powstała praca Mateusza Szpytmy „The risk of Survival. The rescue of the Jews by the Poles and the tragic consequences for the Ulma Family from Markowa" (Kraków 2009) i wystawa „Samarytanie z Markowej" prezentowana m.in na Uniwersytecie w Ottawie.
IPN organizuje także szereg działań edukacyjnych na temat Sprawiedliwych, przez ostatnie półtora roku edukatorzy instytutu przeprowadzili w całym kraju 255 lekcji na ten temat dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjum. IPN zorganizował i planuje zorganizować szereg konferencji, wykładów, warsztatów i spotkań na temat Polaków pomagających Żydom i aktywnie angażować się w popularyzację wiedzy na ich temat także poza granicami kraju.
— dr Aleksandra Namysło, koordynator ?Centralnego projektu badawczego IPN ?„Zagłada Żydów na ziemiach polskich"
