Rusłan Szoszyn: Piąta rocznica wielkich protestów. Co się dzieje na Białorusi?

A gdyby tak cofnąć czas – co zrobilibyście inaczej? Zapytałem ostatnio o to jednego z czołowych uczestników białoruskich protestów sprzed pięciu lat. – Nie trzeba było się kręcić wokół budynków rządowych, lecz zająć siedzibę telewizji państwowej. Tam był klucz do zwycięstwa – powiedział. Wspominał, jak zdezorientowani i odcięci od internetu przegrali z przemocą, propagandą i strachem. Opowiadał o zabitych, okaleczonych przez służby, przepełnionych aresztach, rozpędzonych manifestacjach, stłumionych w zarodku strajkach robotników.

Dla niego i wielu innych białoruskich opozycjonistów na emigracji, ze Swiatłaną Cichanouską na czele, czas zatrzymał się w sierpniu 2020 roku. Nie potrafią zapomnieć, pójść dalej i zacząć życia na nowo w Wilnie, Warszawie, Berlinie, Paryżu czy Nowym Jorku. Po drugiej stronie granicy pozostawili część siebie – marzenia, miłość, nadzieję. Tam są uważani za zdrajców, ekstremistów i terrorystów, tu czują się apatrydami, uchodźcami, ludźmi-cieniami. Przekonują siebie, że już niedługo powrócą i będą budować wolną, demokratyczną Białoruś. Czekają na cud i wierzą w to, że historia otworzy przed nimi kolejne „okno możliwości”. I tak już od pięciu lat.

Białoruś Aleksandra Łukaszenki: cenzura, propaganda, represje

Po drugiej stronie granicy 1187 (dane Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” z 9 sierpnia 2025 roku) więźniów politycznych czeka, aż mury runą, kazamaty się otworzą i dyktatura odejdzie w niepamięć. Andrzej Poczobut, Mikoła Statkiewicz, Aleś Bialacki, Maria Kalesnikowa, Wiktar Babaryka, Paweł Siewiaryniec, Zmicier Daszkiewicz – lista zakładników reżimu jest długa i codziennie się wydłuża.

Represje nie ustają, mimo że w kraju nie pozostało już żadnych niezależnych od władz organizacji społecznych, opozycyjnych partii politycznych czy wolnych mediów.

Czytaj więcej

Świat

Siarhiej Cichanouski: Nie złamali mnie w więzieniu, będę walczył do końca

Mówili mi wprost: zdechniesz w więzieniu. Ciągle to powtarzali. Nie bili mnie, ale torturowali –...

Pojawiały się nawet informacje o tym, że podsłuch zainstalowano już przy śmietnikach znajdujących się wokół najważniejszych budynków rządowych i resortów siłowych w Mińsku – po to, by dyktator wiedział, co o nim mówią jego podwładni, gdy wychodzą na papierosa. Inwigilacja, totalna kontrola i cenzura stały się już „normalnością” na Białorusi Aleksandra Łukaszenki. Wystarczy, że milicjant albo pogranicznik znajdzie w telefonie komórkowym ślady po przeglądaniu „zakazanych” stron czy mediów. Kolejna sprawa karna, kolejny więzień polityczny na liście „Wiosny”.

Łukaszenko każe Białorusinom wierzyć w rzeczywistość kreowaną przez białoruskie i rosyjskie stacje propagandowe: wojna, wrogowie, zdrajcy, szpiedzy. Dyktator już od dawna nie ma żadnej oferty dla swoich rodaków. Patrząc na publikacje w reżimowych mediach, można odnieść wrażenie, że jego życie też zatrzymało się w 2020 roku.

Łukaszenko ściąga pracowników z Pakistanu. Białorusini uciekają z kraju

Obrońcy praw człowieka szacują, że po 2020 roku z nieco ponad 9-milionowej Białorusi wyprowadziło się 500–600 tys. ludzi. Na emigrację decydują się przeważnie młodzi, wykształceni, ambitni. W tym czasie już grubo ponad tysiąc lekarzy z Białorusi przeprowadziło się do Polski. W mniejszych miastach w szpitalach już od dawna brakuje lekarzy specjalistów. Uciekają też informatycy, inżynierowie, budowlańcy.

Wiele branż białoruskiej gospodarki przeżywa głód kadrowy – na tyle poważny, że Łukaszenko w kwietniu mówił o planach sprowadzenia do kraju 100–150 tys. pracowników z Pakistanu. Nawet podpisał odpowiednie porozumienia z rządem w Islamabadzie.

Z drugiej strony, wprowadzone dotychczas sankcje Zachodu nie doprowadziły do totalnego załamania gospodarki Łukaszenki. Ratuje się on nie bez pomocy Rosji i Chin. Z ubiegłorocznych danych Banku Światowego dotyczących PKB per capita z zachowaniem parytetu siły nabywczej (PPP) wynika, że Białorusini żyją mniej więcej na poziomie Serbów czy Czarnogórców i mają półtorakrotnie wyższe dochody niż np. mieszkańcy Mołdawii. Dlaczego więc uciekają z własnego kraju?