Unia Europejska w erze MAGA: mity o deficycie handlowym z USA

Kolejna prezydentura Donalda Trumpa oznacza powrót merkantylistycznej polityki gospodarczej Stanów Zjednoczonych, które przez ostatnie dekady były jednym z głównych promotorów polityki wolnego handlu. Nowy prezydent wielokrotnie podkreślał, że „kocha cła”, zapowiadając zwiększenie opodatkowania importowanych towarów, przede wszystkim z Chin i Meksyku, ale – co bardziej alarmujące – również z Unii Europejskiej. Zdaniem prezydenta Trumpa, wyrażonym podczas ostatniego przemówienia w Davos, UE traktuje Stany Zjednoczone gospodarczo „bardzo źle”. Trump nawiązywał w ten sposób do deficytu handlowego USA z Unią oraz kar (za omijanie podatków) nałożonych na amerykańskie big techy przez Brukselę.

Według bilansu handlowego w 2022 roku Unia Europejska miała około 130 mld dol. nadwyżki w handlu ze Stanami Zjednoczonymi. Jednakże relacje handlowe między UE a USA są znacznie bardziej złożone, niż wynikałoby to z samych danych bilansowych.

Czytaj więcej

Polityka

Donald Trump zmienia Europę

Po powrocie Donalda Trumpa do władzy nawet w najbardziej dotąd proamerykańskich krajach USA są częściej postrzegane raczej jako niezbędny partner niż sojusznik – wynika z badań ECFR.

Złożoność produkcji i bilans handlowy

Złożoność tego zagadnienia wynika z faktu, że produkcja w dzisiejszym globalnym świecie jest wielowarstwowym i wieloetapowym procesem, w którym różne etapy zachodzą w różnych krajach, obejmując surowce, półprodukty i gotowe produkty. Tymczasem statystyki bilansu handlowego uwzględniają jedynie towary eksportowane z jednego kraju do drugiego w oparciu o wartość produktu końcowego. Jest to zatem uproszczenie, gdyż w tej kalkulacji nie są uwzględniane dane dotyczące sprzedaży towarów czy usług przez spółki zależne działające w poszczególnych krajach. Tymczasem to właśnie spółki zależne są dominującą formą wymiany handlowej w zglobalizowanej gospodarce. Produkcja coraz częściej odbywa się w rozwijających się gospodarkach, takich jak Chiny czy Indie, a następnie produkty są sprzedawane przez firmy odzieżowe, elektroniczne i inne na różnych rynkach świata.

Przykładem jest Apple – produkty tej firmy są tworzone w Chinach (a ostatnio także w Indiach – red.), a następnie sprzedawane w Europie przez zarejestrowaną w Irlandii spółkę córkę Apple’a. W bilansie handlowym produkty te zaliczają się do wymiany handlowej między Unią Europejską a Chinami, pomijając USA. Głównym beneficjentem tego handlu jest jednak oczywiście amerykańska firma Apple, a nie pochodzący z Tajwanu podproducent Foxconn czy spółka zależna w Irlandii, z której zyski są transferowane do USA. W efekcie klasyczny bilans handlowy nie odzwierciedla tej rzeczywistej relacji gospodarczej.

Rzeczywiste dane gospodarcze – sprzedaż spółek zależnych

Ważnym czynnikiem w ocenie wymiany handlowej między krajami są dane dotyczące przychodów korporacji międzynarodowych (MNE). Według statystyk amerykańskiego Bureau of Economic Analysis (BEA), sprzedaż przez amerykańskie spółki zależne w UE w 2022 roku wyniosła 2468 mld dolarów, podczas gdy sprzedaż spółek zależnych z UE w USA wyniosła 2262 mld dol. Różnica wyniosła zatem 206 mld dol. na korzyść Stanów Zjednoczonych.

Uwzględniając te dane oraz bilans handlowy, w rzeczywistości to Unia Europejska wypada mniej korzystnie w relacjach gospodarczych z USA – różnica ta wynosi ponad 70 mld dol. Oczywiście statystyka ta jest niepełna, gdyż odnosi się jedynie do poziomu sprzedaży, a nie do zysków. A to właśnie amerykańskie korporacje dominują w sektorach wysokomarżowych, takich jak technologie, bankowość i instytucje finansowe. Rzeczywista amerykańska nadwyżka handlowa w relacjach gospodarczych z UE może zatem być jeszcze wyższa.

Wykorzystywanie rajów podatkowych

Amerykańskie korporacje takie jak Apple korzystają z braku unifikacji podatkowej w UE, przesyłając zyski wypracowane w krajach członkowskich do Irlandii lub innych rajów podatkowych, a następnie wypłacając je w USA. Przykład Apple pokazuje, jak firma przez lata korzystała z luk podatkowych w Irlandii, płacąc w UE zaledwie 0,005 proc. podatku od zysków. Dopiero po wielu latach batalii sądowych między Apple’em a Komisją Europejską, Europejski Trybunał Sprawiedliwości nakazał firmie zapłatę 13 mld dol. zaległych podatków z niebagatelnej kwoty jej zysków, wynoszącej 110 mld dol., wygenerowanych jednie w latach 2004–2014.

Tymczasem zintegrowany system podatkowy USA pozwala na lepszą kontrolę zapobiegającą unikaniu opodatkowania. Przepisy, takie jak GILTI i BEAT, nakładają podatki na dochody transferowane do rajów podatkowych, co utrudnia europejskim firmom sprzedającym w Ameryce unikanie podatków w USA. To oznacza, że Amerykanie nie tylko wychodzą zyskownie w relacjach handlowych z Europą, ale także z większą determinacją i skutecznością zmuszają europejskie podmioty sprzedające w Stanach do płacenia podatków Waszyngtonowi. Biorąc pod uwagę te dane, opowieść Trumpa o rzekomym handlowym wykorzystywaniu Ameryki przez Unię brzmi nie tylko wątpliwie, ale wręcz odwrotnie do rzeczywistego stanu rzeczy…