[b]Stanowisko Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego[/b] (fragment)
Zdaniem NSA wyrażonym w wyroku z 30 stycznia 2009 r. (sygn. akt II OSK 29/08) samowola powstała pod rządami prawa budowlanego z 1974 r., co przesądza o konieczności zastosowania do legalizacji samowoli przepisów tej właśnie ustawy, a nakaz wykonania określonych czynności w celu uzyskania pozwolenia na użytkowanie wydany na podstawie art. 42 prawa budowlanego z 1974 r. winien skutkować zastosowaniem trybu i przesłanek ujętych w tym przepisie.
Oznacza to, że do udzielenia pozwolenia na użytkowanie w przypadku legalizacji samowoli budowlanej powstałej przed 1995 r. należy stosować art. 42b ustawy – Prawo budowlane z 1974 r., a nie art. 55 ustawy – Prawo budowlane z 1994 r.[/ramka]
Pozwolenie na użytkowanie wydawane na podstawie art. 42 prawa budowlanego z 1974 r. różni się od obecnego tym, że nie można ograniczyć stron postępowania jedynie do inwestora. W tym czasie przepisy nie zawierały specjalnych uregulowań.
Z tego powodu strony postępowania o wydanie pozwolenia na podstawie przepisów z 1974 r. będą ustalane na zasadach ogólnych z art. 28 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=133093]kodeksu postępowania administracyjnego[/link]. Kolejna różnicą jest brak podstaw do żądania oświadczenia o prawie do dysponowania terenem na cele budowlane. Czyli legalizacji może dokonać sprawca niezależnie od tego, czy prawo do terenu posiada czy nie.
Nie ma natomiast różnicy w zakresie dokumentów koniecznych do przedłożenia przez inwestora. W obecnie obowiązującej ustawie dokumenty te wymienia art. 57 prawa budowlanego. Natomiast art. 56 prawa budowlanego z 1974 r. dawał znaczne uznanie administracyjne organom, wskazując na możliwość żądania „informacji i dokumentów” czy też „ekspertyz dotyczących stanu technicznego obiektu”.
[ramka][b]Art. 42. USTAWA z 24 października 1974 r. – Prawo budowlane (wyciąg)[/b]
ust. 1. Inwestor, właściciel lub zarządca może przystąpić do użytkowania obiektu budowlanego, co do którego wydano przewidziany w art. 40 nakaz dokonania zmian lub przeróbek, dopiero po uzyskaniu pozwolenia na użytkowanie, wydanego przez właściwy terenowy organ administracji państwowej.
ust 3. Podstawą do wydania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego jest stwierdzenie zdatności do użytku wykonanego obiektu.
[b]Art. 56.[/b] 1. Terenowy organ administracji państwowej przy wykonywaniu zadań określonych ustawą może żądać od inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego oraz od wykonawcy robót budowlanych lub producenta materiałów budowlanych informacji i udostępnienia dokumentów związanych z prowadzeniem robót, przekazaniem obiektu budowlanego do użytku lub utrzymaniem obiektu, opracowania instrukcji eksploatacyjnej dla obiektu lub jego części, dostarczenia technicznych ekspertyz dotyczących projektu, materiałów, robót, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, oraz określić termin ich dostarczenia.
2. Koszty ekspertyz ponosi inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego albo wykonawca robót budowlanych lub producent materiałów budowlanych.
3. W razie niedostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych ekspertyz lub w razie dostarczenia ekspertyz, które niedostatecznie wyjaśniają sprawę będącą przedmiotem ekspertyzy, właściwy terenowy organ administracji państwowej może zlecić wykonanie tych ekspertyz na koszt inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu, wykonawcy robót budowlanych albo producenta materiałów budowlanych.
[b]Rozporządzenie ministra gospodarki terenowej i ochrony środowiska z 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego[/b]
[b]Dział 2 Budownictwo jednostek gospodarki uspołecznionej oraz innych jednostek organizacyjnych.[/b]
[b]Rozdział 9 Pozwolenia na użytkowanie.[/b]
§ 33. 1. W wypadkach określonych w art. 42 inwestor występuje o udzielenie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego po wykonaniu całości robót budowlanych, zamierzonych i nakazanych, po przeprowadzeniu wymaganych przepisami badań i sprawdzeń oraz po doprowadzeniu terenu działki do stanu zgodnego z przepisami, dołączając do wniosku dokumenty wymagane przez właściwy organ.
3. Zdatność do użytku wykonanego obiektu budowlanego stwierdza właściwy organ, korzystając w miarę potrzeby z uprawnień przewidzianych w art. 56.
[b]Dział 3 Budownictwo osób fizycznych.[/b]
[b]Rozdział 6 Pozwolenia na użytkowanie.[/b]
§ 59. 1. W wypadkach określonych w art. 42 inwestor występuje o udzielenie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego po wykonaniu w całości robót budowlanych, zamierzonych i nakazanych, po przeprowadzeniu wymaganych przepisami badań i sprawdzeń oraz po doprowadzeniu terenu działki do stanu zgodnego z przepisami, dołączając do wniosku dokumenty budowy wymagane przez właściwy organ.
3. Zdatność do użytku wykonanego obiektu stwierdza właściwy organ, korzystając w miarę potrzeby z uprawnień przewidzianych w art. 5.[/ramka]
[ramka][b]Z wokandy:[/b]
- Skoro przepisy prawa budowlanego z 1974 r. nie określały, kto jest stroną postępowania w sprawie o pozwolenie na użytkowanie obiektu, to należało zastosować przepis ogólny – art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego [b](wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 4 lutego 2009 r. w Poznaniu, II SA/Po 563/08).[/b]
- Użycie w art. 40 ustawy z 1974 r. – Prawo budowlane sformułowania „zmian lub przeróbek” dowodzi, iż czynności legalizacyjne mogą zmierzać wyłącznie do poprawienia stanu technicznego obiektu budowlanego. O ile dla oceny stanu technicznego obiektu budowlanego wymagane jest przedłożenie opracowania bądź ekspertyzy, o tyle można takowego żądać w oparciu o art. 56 prawa budowlanego.
Z art. 42 ust. 3 prawa budowlanego wynika, że podstawą do wydania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego, w stosunku do którego wydano nakaz dokonania zmian lub przeróbek, jest wyłącznie stwierdzenie zdolności do użytku wykonanego obiektu.
Nie ma uzasadnienia prawnego dla żądania przedłożenia – poza oświadczeniem uprawnionej osoby o wykonaniu obiektu w sposób zgodny z zasadami sztuki budowlanej i inwentaryzacją powykonawczą obiektu – dowodu stwierdzającego prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane ([b]wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 3 sierpnia 2006 r., II SA/Bk 141/06)[/b]
1. Organ orzekający w sprawie zezwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego wybudowanego bez pozwolenia na budowę nie ma obowiązku dokonywania ustaleń, czy inwestorowi przysługuje prawo do dysponowania nieruchomością.
2. Udzielenie zezwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego (art. 42 ustawy z 24 października 1974 r. – Prawo budowlane – DzU nr 38, poz. 229 z późn. zm.) nie przesądza o prawie własności gruntu i nie ma bezpośrednio wpływu na ustalenie tych spraw [b](wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 listopada z 1991 r., IV SA 927/91).[/b]
1. Wprawdzie podstawą do wydania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego jest stwierdzenie zdatności wykonanego obiektu do użytku (art. 42 ust. 3 prawa budowlanego z 1974 r.), jednakże ocena zdatności do użytku nie może ograniczać się wyłącznie do zagadnień konstrukcyjno-budowlanych, ale powinna obejmować także zagadnienia określone w art. 5 prawa budowlanego, w tym spełnienie wymagań ochrony środowiska, z uwzględnieniem nie tylko położenia obiektu o charakterze produkcyjnym wraz z urządzeniami stolarskimi względem budynków na działkach sąsiednich, ale również uciążliwości związanych z funkcjonowaniem tego obiektu.
2. Prowadzenie postępowania w sprawie obiektu budowlanego wybudowanego samowolnie przed 1 stycznia 1995 r. nie oznacza zakazu stosowania obecnie obowiązujących przepisów o ochronie środowiska.
3. Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach możliwe jest także po wybudowaniu obiektu budowlanego, gdyż wymagane jest przed wydaniem decyzji „naprawczych” w trybie ustawy – Prawo budowlane z 1994 r.
Skoro tak, to brak jest podstaw, aby od takiej możliwości arbitralnie wyłączyć postępowanie naprawcze prowadzone, w trybie ustawy – Prawo budowlane z 1974 r., wobec obiektów wybudowanych samowolnie przed 1 stycznia 1995 r.[b] (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 8 października 2008 r., II SA/Go 372/08).[/b][/ramka]
[srodtytul]Legalizacja po 1994 r.[/srodtytul]
Od 1 stycznia 1995 r. do 11 lipca 2003 r. obowiązywały bardzo restrykcyjne zasady co do samowolnej budowy bez pozwolenia, bez zgłoszenia lub mimo sprzeciwu. Niektórzy inwestorzy mogli jednak wówczas uniknąć wydania nakazu rozbiórki. Artykuł 49 prawa budowlanego (w brzmieniu obowiązującym między 1 stycznia 1995 r. a 11 lipca 2003 r.) stanowił, że nie wydaje się nakazu rozbiórki samowolnie wzniesionego obiektu, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia zakończenia budowy.
Pod warunkiem że ich inwestycje nie naruszały przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Na tej podstawie mogli się starać o pozwolenie na użytkowanie. Jeżeli inwestor nie mógł uzyskać decyzji o pozwoleniu na użytkowanie takiego obiektu, organ nadzoru wydawał nakaz rozbiórki.
Powstał jednak problem z zastosowaniem tego przepisu. Prawo budowlane, które go wprowadziło, weszło w życie 1 stycznia 1995 r., możliwość stosowania regulacji zawartych w art. 49 ustawy powstała jednak dopiero po upływie pięciu lat, czyli od 1 stycznia 2000 r., i obowiązywała do 10 lipca 2003 roku.
Wtedy bowiem weszła w życie nowelizacja prawa budowlanego, która zmieniła ten przepis (zapis art. 49).
Wspomniana nowelizacja nie przewidywała żadnego okresu przejściowego, w którym sprawcy samowoli budowlanej mogliby z tego przepisu skorzystać po jego zmianie.
Do Trybunału Konstytucyjnego trafiło pytanie prawne w tej sprawie.
W [b]wyroku z 18 października 2006 r. (sygn. P27/05) Trybunał Konstytucyjny[/b] stwierdził niekonstytucyjność dwóch przepisów przejściowych.
Ustawodawca przygotował nowelizację przepisów prawa budowlanego, a na jej podstawie doszło do przywrócenia praw nabytych, z dniem wejścia w życie tej nowelizacji, tj. z dniem 20 czerwca 2007 r. Od tej daty do 31 grudnia 2007 r. można było legalizować samowolne budowy kończone po 1 stycznia 1995 r., ale przed 11 lipca 1998 r.
Z bezpłatnej legalizacji skorzystały osoby, które wcześniej nie występowały o pozwolenie na użytkowanie obiektu ani nie próbowały w inny sposób zalegalizować budynku wzniesionego z naruszeniem prawa. Musiały też przed tą datą przez pięć lat użytkować budynek (lub inny obiekt) będący samowolną budową, bez konieczności wnoszenia opłat.
Obecnie tej możliwości już nie ma – w stosunku do osób, które popełniły samowolę po 1 stycznia 1995 r., stosuje się aktualnie obowiązujące przepisy.
[ramka][b]Uwaga![/b]
Nadzór budowlany, prowadząc postępowanie dotyczące budynku (innego obiektu budowlanego) budowanego albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę, musi jednoznacznie ustalić, na podstawie jakich przepisów będzie prowadził to postępowanie, a następnie wydać decyzję administracyjną.
Do 11 lipca 2003 roku nadzór budowlany ustalał, czy postępowanie powinno być wszczęte na podstawie art. 48 czy też art. 50 i 51 ustawy. Artykuł 48 ustawy dotyczy samowolnie realizowanej budowy obiektu budowlanego. Artykuły 50 i 51 dotyczą wykonywania innych robót budowlanych niż budowa.
Jeżeli postępowanie zostało wszczęte na podstawie art. 48 ustawy, a z materiału dowodowego wynikało, że powinno być ono prowadzone według art. 50 i 51 ustawy, postępowanie takie było umorzone i wszczynane nowe według właściwej podstawy prawnej.
Nadzór budowlany, wszczynając postępowanie dotyczące samowoli budowlanej, nie mógł w zależności od własnego uznania stosować zamiennie art. 48 lub 50 i 51 ustawy. Od 11 lipca 2003 r. art. 48 ustawy dotyczy jedynie budowy obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego pozwolenia na budowę.[/ramka]
Organy nadzoru budowlanego w praktyce uznają, że samowolne wykonanie urządzenia budowlanego związanego z istniejącym legalnie obiektem budowlanym należy traktować jako wykonanie robót budowlanych innych niż budowa, a więc nie można zastosować art. 48 ustawy.
Obiekt budowlany uzyskuje charakter urządzenia budowlanego poprzez związanie funkcjonalne z obiektem budowlanym, jeżeli jednocześnie zapewnia możliwość użytkowania tego obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Dotyczyć to może np. ogrodzenia realizowanego wokół zabudowanej działki.
Również w aktualnym stanie prawnym nadzór budowlany musi rozstrzygać, czy właściwą podstawą do prowadzenia postępowania w sprawie samowoli budowlanej jest art. 48 lub art. 49b albo art. 50 i 51. Jest to istotne, ponieważ przepisy te przewidują różniące się między sobą procedury.
[ramka][b]Z wokandy[/b]
- Moment zakończenia budowy to stan faktyczny. Decyduje faktyczne zakończenie prac związanych ze wznoszeniem budynku. Nie jest to uzależnione od dopełnienia formalnych obowiązków przewidzianych w przepisach prawa budowlanego. W szczególności nie jest konieczne uzyskanie prawa do użytkowania budynku (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 marca 2006 r., sygn. akt II OSK 625/05).
- Nie ma znaczenia to, czy zawiadomiono właściwy organ o zakończeniu budowy oraz wypełniono inne obowiązki związane z zakończeniem procesu budowlanego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 3 lutego 2005 r., sygn. akt III SA/Wa 1835/04).
- Za zakończenie budowy obiektu budowlanego może być uznane doprowadzenie budynku do stanu, w którym – przynajmniej w części – będzie możliwe przystąpienie do użytkowania zgodnie z jego przeznaczeniem.
Oznacza to, że jeżeli prace budowlane zakończyły się przed 1 stycznia 1995 r. i umożliwiały użytkowanie (także w części) obiektu, to budowę należy uznać za zakończoną (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 marca 1997 r., sygn. akt SA/Ka 2178/95).
- W przypadku prowadzenia postępowania na podstawie art. 37 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 103 § 2 prawa budowlanego organ nadzoru budowlanego powinien ustalić przeznaczenie terenu, na którym położony jest obiekt budowlany będący przedmiotem postępowania, według przepisów o planowaniu przestrzennym, w tym przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w dacie rozstrzygania sprawy przez ten organ (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 19 lutego 2009 r., II SA/Kr 1094/08).
- Prowadzenie postępowania w sprawie obiektu budowlanego wybudowanego samowolnie przed 1 stycznia 1995 r. nie oznacza zakazu stosowania obecnie obowiązujących przepisów o ochronie środowiska.
Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach możliwe jest także po wybudowaniu obiektu budowlanego, gdyż wymagane jest przed wydaniem decyzji „naprawczych” w trybie prawa budowlanego z 1994 r.
Skoro tak, brak jest podstaw, aby od takiej możliwości arbitralnie wyłączyć postępowanie naprawcze prowadzone w trybie prawa budowlanego z 1974 r. wobec obiektów wybudowanych samowolnie przed 1 stycznia 1995 r. [b](wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 18 września 2008 r., sygn. akt II SA/Gd 318/08).[/b]
6) Legalność zabudowy wzniesionej w 1970 r. należy ocenić według przepisów ustawy – Prawo budowlane z 1961 r. W przypadku ustalenia, że dany obiekt budowlany został samowolnie wzniesiony, ewentualna legalizacja tego obiektu następuje przy zastosowaniu środków z art. 37 i następnych prawa budowlanego z 1974 r. [b](wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 listopada 2005 r., sygn. akt VII SA/Wa85/04).[/b][/ramka]
[ramka][srodtytul]Zobacz cały poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/576331.html]"Jak zalegalizować samowolę budowlaną"[/link][/ramka][/srodtytul]