Fundusze UE: Więcej inwestycji we wschodniej Polsce

Co ciekawe, cały czas mowa o pieniądzach europejskich z okresu 2007–2013. W przypadku wschodu kraju – rozumianego jako pięć wschodnich województw (lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie) – dofinansowanie trafia tam poza regionalnymi programami operacyjnymi przypisanymi do każdego z tych województw. Chodzi o specjalny program przeznaczony dla całego makroregionu „Rozwój Polski wschodniej". Jego budżet – 2,8 mld euro, w tym 2,3 mld euro z UE – od 2007 r. się nie zmienia, poza zaplanowanym dodaniem w 2011 r. prawie 114 mln euro. Zmienia się natomiast, i to ostatnio bardzo często, lista najważniejszych inwestycji, czyli tzw. indywidualnych projektów kluczowych realizowanych w Polsce wschodniej, za pieniądze z tego programu.

Dlaczego aż tyle zmian

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, które zarządza krajowymi programami operacyjnymi, w tym programem przeznaczonym dla wschodu kraju, po raz kolejny zmieniło listę dużych przedsięwzięć. To już trzecia aktualizacja w bieżącym roku. W poprzednich latach lista była aktualizowana najpierw raz, a potem dwa razy do roku, ale wraz z upływem okresu 2007–2013 (de facto 2007–2015, bo inwestycje finansowane z budżetu UE na okres 2007–2013 można realizować do końca 2015 r.) zmiany te nabrały jeszcze szybszego tempa.

Wynika to z faktu, że jest coraz mniej czasu na wykorzystanie wszystkich pieniędzy z UE i tak też tłumaczy zmiany resort infrastruktury i rozwoju. Iwona Wendel, wiceszefowa tego ministerstwa, już kilka razy na łamach „Rz" podkreślała, że ostatnie zmiany na listach kluczowych projektów – także w programie „Innowacyjna gospodarka" – są podyktowane troską o wykorzystanie wszystkich pieniędzy z budżetu UE na lata 2007–2013.

Trzy nowe inwestycje

Aby zdążyć, resort infrastruktury dopisał do wykazu najważniejszych przedsięwzięć w Polsce wschodniej trzy duże projekty.

Pierwszy z nich to domknięcie północnej obwodnicy Rzeszowa oraz stworzenie strefy płatnego parkowania w śródmieściu tego miasta. Projekt zakłada m.in. budowę o najdłuższego w Rzeszowie mostu na rzece Wisłok, który ma mieć 480 m. Jednym ze spodziewanych efektów tej inwestycji będzie ograniczenie ruchu samochodowego i wzrost liczby osób korzystających z komunikacji miejskiej. Kolejnym – poprawa warunków ruchu pieszego i rowerowego. Ta najdroższa z nowych inwestycji ma pochłonąć ponad 183 mln zł.

Pozostałe dwa nowe projekty to inwestycje drogowe związane z obwodnicami Biłgoraja i Lublina. Biłgoraj zyska północno-zachodnią obwodnicę wewnątrz miasta (wraz z infrastrukturą) o długości prawie 4 km. Droga ma zapewnić lepszą jakość połączeń z drogą wojewódzką nr 858, drogami krajowymi nr 19 i nr 74 oraz autostradą A4.

Mieszkańcy Lublina zyskają drogi dojazdowe do węzła drogowego Jakubowice na obwodnicy tego miasta w ciągu dróg ekspresowych S12, S17 i S19.

Skąd pieniądze?

Skąd biorą się środki na nowe projekty, skoro budżet programu dla Polski wschodniej się nie zmienia?

Przede wszystkim z oszczędności na innych realizowanych lub już zrealizowanych projektach. W programie „Rozwój Polski wschodniej" lista najważniejszych dotowanych inwestycji obejmuje ponad sto przedsięwzięć i część z nich uda się zrealizować taniej, niż zakładano. Pojawiające się oszczędności trzeba zagospodarować i dzieje się to poprzez dopisywanie nowych inwestycji. Na pulę dostępnych pieniędzy stale też wpływa kurs euro do złotego. Unia daje swój wkład w euro, ale umowy z beneficjantami – np. samorządami o dofinansowanie inwestycji – są zawierane w złotych. Wraz ze wzrostem kursu euro złotówek przybywa.

– Aktualizacje listy dużych inwestycji infrastrukturalnych nie tylko w programie „Rozwój Polski wschodniej", ale także w programie „Infrastruktura i środowisko" będą trwały aż do wydania wszystkich pieniędzy. Dlatego spodziewam się zmian nawet jeszcze w 2015 r. – mówi „Rz" Jerzy Kwieciński, ekspert BCC, były wiceminister rozwoju regionalnego. Jak tłumaczy, w przyszłym roku zadanie stojące przed urzędnikami resortu i Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która odpowiada za realizację programu dla Polski wschodniej, będzie jeszcze trudniejsze. Trzeba będzie szukać gotowych już projektów do zrealizowania zgodnie z wymogami UE, szczególnie tymi dotyczącymi zamówień publicznych.

– W Polsce wschodniej sprawnie przebiegła realizacja inwestycji uczelni wyższych, ale sztandarowe projekty finansowane z tego programu takie jak budowa sieci szerokopasmowego internetu czy budowa ścieżek rowerowych, które mają opleść cały makroregion, notują duże opóźnienia. Wcale bym się nie zdziwił, gdyby nasz rząd zabiegał w Brukseli o wydłużenie okresu realizacji całych lub wybranych części programów operacyjnych – mówi Kwieciński. Jak przypomina, wydłużenie takiego okresu miało już miejsce w poprzedniej perspektywie finansowej na poziomie całej Unii. Bułgaria i Węgry otrzymały już takie zgody w tzw. perspektywie finansowej 2007–2013.

Rzutem na taśmę

Po ostatniej zmianie lista najważniejszych dotowanych inwestycji w Polsce wschodniej obejmuje 117 projektów o łącznej wartości 12,95 mld zł. Unia dokłada do nich łącznie 8,44 mld zł.

Jak się dowiedziała „Rz", aktualizacja listy nie będzie jednak ostatnia w tym roku. Na listę podstawową z rezerwowej mają być wkrótce przeniesione kolejne trzy duże inwestycje. Chodzi o rozbudowę inkubatorów przedsiębiorczości w Mielcu, Rzeszowie i Stalowej Woli.

Wnioski o dofinansowanie tych inwestycji wpłynęły już do PARP.

Nowy program operacyjny

Druga odsłona specjalnego wsparcia regionu

W latach 2014–2020 pomoc z Unii przeznaczona dla pięciu wschodnich województw kraju będzie kontynuowana. Tak jak w okresie 2007–2013 przyjmie ona postać specjalnego programu operacyjnego. Nowy krajowy (de facto makroregionalny) program, który zastąpi realizowany w latach 2007–2013 „Rozwój Polski wschodniej" będzie się nazywał po prostu „Polska wschodnia" i również będzie kierowany do pięciu wschodnich regionów: lubelskiego, podlaskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego. Z podziału pieniędzy pochodzących z wspólnego budżetu UE na lata 2014–2020 dokonanego przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju wynika, że wkład finansowy Unii do tego programu wyniesie 2 mld euro. Założenia tego oraz pozostałych nowych krajowych programów operacyjnych są przedmiotem negocjacji pomiędzy Polską a Komisją Europejską – odbyła się pierwsza runda rozmów. Wiadomo już, że za realizację „Polski wschodniej" będzie odpowiadała – poza sprawami kolejnictwa – Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Główna różnica pomiędzy nowym a starym programem jest taka, że z poprzedniego korzystały przede wszystkim uczelnie wyższe i samorządy, a z nowego profity będą miały głównie przedsiębiorstwa.

Opinia dla „Rz"

Dariusz Szewczyk wiceprezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości