Prof. Waldemar Gontarski o kompromisie ws. budżetu UE: Same deklaracje liderów nie wystarczą

Trzeba prawnie wiążąco doprowadzić do zgodności rozporządzenia o warunkowości z prawem traktatowym UE – mówi prof. Waldemar Gontarski, adwokat, były pełnomocnik RP przed TSUE.

Aktualizacja: 10.12.2020 10:21 Publikacja: 10.12.2020 07:49

Jarosław Kaczyński, Viktor Orbán i Matuesz Morawiecki zgodzili się na propozycję niemieckiej prezyde

Jarosław Kaczyński, Viktor Orbán i Matuesz Morawiecki zgodzili się na propozycję niemieckiej prezydencji

Foto: facebook.com/orbanviktor

W spekulacjach, jak mógłby wyglądać kompromis w sprawie budżetu, UE mówi się o jakimś obudowaniu spornego rozporządzenia o warunkowości np. solenną deklaracją przywódców na szczycie. Jaką miałaby ona moc, panie profesorze?

Szczyt unijny może politycznie zobowiązać swoich ministrów do pewnych działań, ale dopóki ministrowie zebrani na posiedzeniu Rady nie wydadzą odpowiedniego aktu prawnego (czy choćby jednostronnej deklaracji), z traktatowego punktu widzenia nie ma o czym mówić – oto możliwa granica prawnie dopuszczalnego kompromisu.

Czyli same deklaracje choćby najwyższego szczebla niewiele znaczą?

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego jednostronna deklaracja, która stworzyła zobowiązania prawne dla podmiotu składającego deklarację, nie może zostać arbitralnie odwołana – tyle możemy powiedzieć o ewentualnych deklaracjach (oświadczeniach) do rozporządzenia Unii Europejskiej warunkującego wypłatę funduszy unijnych. Dodajmy, że zgodnie z art. 15 ust. 1 traktatu o Unii Europejskiej deklaracja Rady Europejskiej interpretująca czy uściślająca rozporządzenie nie będzie mieć mocy prawnej, o czym przekonała się Polska, skarżąc się do TSUE, że z konkluzjami Rady Europejskiej ustalającymi wieloletnie ramy finansowe nie jest zgodne prawo wydane przez instytucje unijne (wyrok TSUE w sprawie C-5/16, pkt 86).

Co trzeba zatem uzyskać w tych negocjacjach, by uspokoić obiekcje Polski, a jak kto woli – rządu polskiego?

Mówiąc najogólniej, wynegocjowane w listopadzie przez instytucje UE (tzw. trilog) rozporządzenie o warunkowości narusza art. 7 ust. 2 TUE – choćby dlatego, że przepis ten wymaga, aby wstrzymanie wypłaty funduszy unijnych było możliwe, jeśli naruszenie praworządności miało miejsce (i było „poważne i stałe"), a w myśl rozporządzenia wystarczy, istnienie ryzyka takiego naruszenia. Dlatego traktatową granicą kompromisu planowanego na ten tydzień szczytu unijnego jest to, aby odpowiednie instytucje unijne (Parlament Europejski i Rada Ministrów państw członkowskich), uprawnione do wydania rozporządzenia, a nie sam szczyt (czyli Rada Europejska), doprowadziły do zgodności tegoż rozporządzenia z prawem traktatowym.

Piłka zatem na boisku liderów państw członkowskich?

Szczyt unijny (prezydenci lub szefowie rządów) może politycznie zobowiązać swoich ministrów do pewnych działań, ale dopóki ministrowie zebrani na posiedzeniu Rady (nie mylić z Radą Europejską) nie wydadzą odpowiedniego aktu prawnego (czy choćby jednostronnej deklaracji), z traktatowego punktu widzenia nie ma o czym mówić. W przeciwnym razie instytucje unijne pod płaszczykiem ochrony praworządności będą mogły w świetle rozporządzenia praworządność (na którą składa się m.in. pierwszeństwo prawa traktatowego przed rozporządzeniem) naruszać.

W spekulacjach, jak mógłby wyglądać kompromis w sprawie budżetu, UE mówi się o jakimś obudowaniu spornego rozporządzenia o warunkowości np. solenną deklaracją przywódców na szczycie. Jaką miałaby ona moc, panie profesorze?

Szczyt unijny może politycznie zobowiązać swoich ministrów do pewnych działań, ale dopóki ministrowie zebrani na posiedzeniu Rady nie wydadzą odpowiedniego aktu prawnego (czy choćby jednostronnej deklaracji), z traktatowego punktu widzenia nie ma o czym mówić – oto możliwa granica prawnie dopuszczalnego kompromisu.

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe