Opinia dotyczy nowej ustawy o Sądzie Najwyższym z 3 kwietnia 2018 roku, której przepisy zostały zaskarżone do TSUE przez Komisję Europejską. Na mocy ustawy wiek przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego został obniżony do 65 lat. Według zapisów ustawy nowa granica wieku miała także zastosowanie do sędziów powołanych do SN przed dniem wejścia w życie ustawy.
Komisja Europejska stwierdziła, że obniżając wiek przejścia przez sędziów w stan spoczynku i stosując go do sędziów powołanych do Sądu Najwyższego przed 3 kwietnia 2018 r. z jednej strony oraz przyznając Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej dyskrecjonalne prawo do przedłużenia czynnej służby sędziów Sądu Najwyższego z drugiej strony, Polska naruszyła prawo Unii.
Na rozprawie Komisja podkreśliła, że chociaż zakwestionowane przepisy ustawy o SN zostały zmienione ustawą z 21 listopada 2018 r., to nie jest pewne, czy ta ustawa eliminuje podnoszone naruszenia prawa Unii, a w każdym razie z uwagi na znaczenie niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym Unii wciąż istnieje interes w tym, aby sprawa ta została rozstrzygnięta.
W czwartek swoją opinię przedstawił rzecznik generalny TSUE, Evgeni Tanchev. Wskazał w niej, że sporne przepisy naruszają zasady nieusuwalności sędziów i niezawisłości sędziowskiej.
Rzecznik generalny zauważył w pierwszej kolejności, że nieusuwalność członków organu sądowniczego stanowi jedną z podstawowych gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Ochrona przed usunięciem z urzędu (nieusuwalność) jest bowiem „podstawą i odzwierciedleniem niezawisłości sędziowskiej i oznacza, że sędziowie mogą być odwoływani, zawieszani, przenoszeni lub przenoszeni w stan spoczynku wyłącznie z powodów określonych w ustawie i przy zachowaniu ustanowionych w niej gwarancji". W szczególności – zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez europejskie i międzynarodowe organizacje zajmujące się niezawisłością sędziowską – sędziowie powinni cieszyć się gwarancjami sprawowania urzędu do momentu obowiązkowego przejścia w stan spoczynku lub upływu ich kadencji i mogą podlegać zawieszeniu lub usunięciu z urzędu w indywidualnych przypadkach wyłącznie z powodu niezdolności do sprawowania urzędu lub zachowania nielicującego z powagą pełnionych funkcji. Wcześniejsze przejście w stan spoczynku powinno być możliwe jedynie na wniosek danego sędziego lub wynikać z przyczyn zdrowotnych, a jakiekolwiek zmiany w zakresie obowiązkowego wieku przejścia w stan spoczynku nie mogą mieć mocy wstecznej.
