1 kwietnia 2020 r. weszła w życie nowelizacja specustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (tzw. tarcza antykryzysowa). Nowelizacja ta uregulowała kwestie związane m.in. z zawieszeniem terminów w postępowaniach karnych, a także dała sądom i organom ścigania możliwości pewnej reorganizacji w ich strukturach na czas stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii („okres przejściowy”), co może pomóc im w radzeniu sobie z ograniczeniami, z którymi siłą rzeczy zmagać muszą się obecnie wszyscy.
Jak było wcześniej
Już przed wejściem w życie nowelizacji specustawy sądy i organy ścigania ograniczyły liczbę i rodzaj czynności wykonywanych w toku prowadzonych postępowań karnych do niezbędnego minimum, chociażby poprzez zdjęcie z wokand znaczącej części wyznaczonych terminów rozpraw i posiedzeń jawnych, oraz ograniczenie ich przeprowadzania jedynie do tzw. spraw pilnych, przez które rozumiano m.in. wnioski dotyczące tymczasowego aresztowania czy też orzekania o środkach zapobiegawczych. Organy ścigania z kolei ograniczyły zasadniczo czynności podejmowane w terenie, a także wymagające bezpośredniego styku z innymi osobami, np. przesłuchania świadków czy podejrzanych, o ile nie były to czynności niecierpiące zwłoki.
W pewnym momencie wstrzymano także wysyłkę części pism sądowych, z którymi związane były terminy na wniesienie środków odwoławczych lub inne terminy procesowe i sądowe. Takie działanie zostało zalecone przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Rozwiązanie takie nie mogło jednak stanowić rozwiązania ostatecznego – po zakończeniu okresu przejściowego strony postępowań (a w szczególności ich obrońcy i pełnomocnicy) mogliby zostać bowiem niemiło zaskoczeni dużą ilością pism z terminami, które zostałyby nagle masowo nadane przez sądy i organy ścigania.
Podjęto zatem wiele środków ad hoc mających wesprzeć zarówno strony, jak i organy w funkcjonowaniu w okresie przejściowym, aczkolwiek finalne rozwiązania wprowadziła dopiero nowelizacja.