Ewa P. (dane zmienione) została umieszczoną przez sąd w rodzinie zastępczej, potem w zakładzie wychowawczym, gdzie w 2015 r. stała się pełnoletnia. W tym samym roku sąd potwierdził jej pełne przysposobienie przez zastępczą matkę, u której obecnie mieszka.
W ubiegłym roku Ewa P. złożyła wniosek do starosty o udzielenie pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki. Zgodnie z art. 140 ust. 1 pkt 1 lit a) ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, różne formy pieczy zastępczej (rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą i in.) w sytuacji, gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu, przyznaje się pomoc na kontynuowanie nauki.
Starosta odmówił, a Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi utrzymało w mocy decyzję. Oba organy uznały, że Ewa P. nie ma statusu „osoby usamodzielnianej", ponieważ nie opuściła rodziny zastępczej, a z chwilą adopcji „przestała korzystać z przewidzianych prawem form pieczy zastępczej, tracąc tym samym przymiot osoby usamodzielnianej".
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, Ewa P. zarzuciła, iż nie zwrócono uwagi, że została adoptowana już po osiągnięciu pełnoletności oraz po zatwierdzeniu programu usamodzielnienia. Dodała, że jej matka nie żyje od wielu lat, i jest to jedna z przyczyn, dla których została umieszczona w pieczy zastępczej. Nie otrzymuje jednak renty rodzinnej, a na pomoc ojca nie ma co liczyć. W 2016 r. urodziła dziecko, które wychowuje samotnie, gdyż ojcostwo nie zostało ustalone. Utrzymuje się z niewielkich świadczeń na dziecko.
WSA stwierdził, że chociaż niektóre zarzuty okazały się nietrafne, zaskarżona decyzja Kolegium oraz rozstrzygnięcie starosty naruszają prawo.
Sięgając do akt sprawy, sąd stwierdził, że skarżąca została umieszczona w pieczy zastępczej postanowieniem sądu rejonowego z 2006 r. Ustanowiono rodzinę zastępczą, ale z mocy dalszych postanowień sądów, Ewa P. trafiła do młodzieżowego ośrodka wychowawczego. Przebywała tam aż do zakończenia roku szkolnego 2014/2015. Tam też 1 marca 2015 r., ukończyła 18 lat. W tym samym miesiącu został sporządzony indywidualny program usamodzielniania wychowanki placówki.
Sąd zwrócił uwagę, że pomoc na usamodzielnienie jest możliwa także na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z nimi, osoba pełnoletnia, opuszczająca wskazane placówki pomocy społecznej, np. dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, czy młodzieżowe ośrodki i schroniska wychowawcze, zostaje objęta pomocą, mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie się, w tym pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki.
W ocenie sądu, starosta miał więc przede wszystkim obowiązek ustalić, na podstawie której z tych ustaw Ewa P. domaga się przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki. Z jej pierwszego wniosku wynikało, że został złożony na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej. Później, gdy złożyła wniosek na urzędowym formularzu, okazało się, że chodzi o ustawę o pomocy społecznej. Ale ani starosta, ani SKO, nie wyjaśnili tej okoliczności. Wniosek rozstrzygnięto negatywnie wyłącznie na podstawie przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej. Nie ustalono także, czy skarżącej przysługuje status osoby usamodzielnianej w rozumieniu tej ustawy. Jeśli nie opuściła ona rodziny zastępczej, a została przysposobiona w trakcie jej trwania, nie byłoby rzeczywiście podstaw do ubiegania się o pomoc dla osoby usamodzielnianej. Jeżeli jednak rodzina zastępcza wygasła z chwilą osiągnięcia pełnoletności przez skarżącą, powinna ona być traktowana jako osoba opuszczająca zakład wychowawczy. A to, że została następnie przysposobiona, nie ma znaczenia dla możliwości ubiegania się o pomoc dla osób usamodzielnianych – zwłaszcza na mocy przepisów ustawy o pomocy społecznej – stwierdził sąd.
WSA zwrócił także uwagę, że ustawodawca dopuścił możliwość przebywania w rodzinie zastępczej także po osiągnięciu pełnoletności. Zgodnie z art. 37 ust. 2 wspomnianej ustawy, osoba, która uzyskała pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, może nadal przebywać w dotychczasowej rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej do ukończenia 25 roku życia, m.in. jeżeli uczy się w szkole. Skarżąca osiągnęła pełnoletność przebywając w ośrodku wychowawczym na podstawie postanowienia sądu rodzinnego, a dyrektor tej placówki wnioskował do sądu o przedłużenie pobytu w związku z koniecznością kontynuowania nauki. Powinna więc być traktowana jako osoba opuszczająca zakład wychowawczy, a to, że została następnie przysposobiona, nie ma prawnego znaczenia dla ubiegania się o pomoc na usamodzielnienie – stwierdził WSA, uchylając obie decyzje. Sprawa wraca więc do starosty, który powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające.
sygnatura akt: II SA/Łd 983/17
