Z punktu widzenia podatku VAT gmina może wykonywać trzy rodzaje działalności. Po pierwsze – swoją standardową działalność statutową (publiczną), która jest działalnością „inną niż gospodarcza". Taka działalność w ogóle nie podlega opodatkowaniu podatkiem należnym VAT (NP).
Po drugie – działalność gospodarczą, czyli zawiera umowy cywilnoprawne (np. najmu). Ta sfera jest działalnością podlegającą opodatkowaniu VAT. Działalność gospodarcza dzieli się na działalność zwolnioną od podatku VAT (ZW) i działalność objętą stawkami VAT (tj. w wysokości 23 proc., 8 proc. lub 5 proc.).
Po trzecie – działalność zwolnioną z VAT. Jest to działalność wymieniona w art. 43 ustawy o VAT oraz w rozporządzeniu ministra finansów z 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od VAT. Działalnością zwolnioną jest np. najem mieszkań czy też sprzedaż lub dzierżawa gruntów rolnych.
W przypadku wykonywania działalności jednorodnej, tj. albo niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT (NP), albo zwolnionej od podatku VAT (ZW), albo objętej stawkami VAT w wysokości 23 proc., 8 proc. lub 5 proc., gmina nie ma problemu z odliczaniem VAT od dokonanych nabyć towarów i usług, które wykorzystuje dla tych rodzajów działalności. Działalność NP i działalność ZW wyklucza bowiem prawo do odliczenia od dokonanych nabyć. Gmina nie ma wówczas prawa do odliczenia. Nie płaci należnego VAT, zatem nie odlicza naliczonego VAT.
Natomiast działalność objęta wyłącznie stawkami VAT w wysokości 23 proc., 8 proc. lub 5 proc. zapewnia jej co do zasady w całości odliczenie VAT. Gmina płaci należny VAT, zatem i odlicza naliczony VAT. Jest tylko pytanie, czy może ona taką działalność samodzielnie wykonywać.
