Rynek nie daje za wygraną. Najemcy podpisują kolejne umowy. Od 14 sierpnia do 14 września najwięcej, bo 212, transakcji zawarto w Warszawie. We Wrocławiu – 45, w Katowicach – 33 – podaje firma analityczna REDD.
Wirus nie sparaliżował budów biurowców. Według firmy doradczej Savills w stolicy jest już ponad 5,6 mln mkw. biur; powstaje 621,6 tys. mkw. W Krakowie jest to odpowiednio 1,4 mln i 186,3 tys. mkw., we Wrocławiu – prawie 1,2 mln i 133,3 tys. mkw., w Trójmieście – 868,4 i 215,6 tys. mkw., w Katowicach – 559,5 i 196,4 tys. mkw., w Łodzi – 548 i 55,2 tys.
W sumie w budowie jest ponad 1,4 mln mkw. biur.
W ocenie Krzysztofa Misiaka, dyrektora firmy doradczej Cushman & Wakefield Poland, powstające biurowce zostaną w pełni wynajęte, choć potrwa to pewnie dłużej. – Po pierwsze, zapotrzebowanie najemców zmniejszyło się o ok. 30 proc. – tłumaczy. – Po drugie, najemcy coraz częściej stają w obliczu wyzwań związanych z uzyskiwaniem zgód korporacyjnych na transakcje.
Wędrówki najemców
Rekordowe umowy ogłoszono już w czasie pandemii. W Fabryce Norblina w Warszawie niemal 16,2 tys. mkw. na pięciu piętrach wynajmuje Allegro. Platforma zakupowa z biurowca Q22 zacznie się przeprowadzać w lipcu 2021 r.
Największą umowę w historii rynku biurowego w Polsce podpisała kilka tygodni temu spółka PZU. Ubezpieczyciel w stołecznym budynku Generation Park Y firmy Skanska zajmie 47 tys. mkw. powierzchni biurowej, handlowo-usługowej i magazynowej. – Podpisy na umowie złożono już w czasie pandemii. Ta transakcja to dowód, że biuro najprawdopodobniej pozostanie sercem większości firm – komentuje Daniel Czarnecki, dyrektor działu powierzchni biurowych (reprezentacja wynajmującego) w Savillsie. Wskazuje, że do końca 2021 r. w stolicy ma być oddanych niemal 600 tys. mkw. biur. Prawie 55 proc. jest już objętych umowami przednajmu lub listami intencyjnymi.
Przywołana Skanska podpisała też umowę sprzedaży Generation Park Z, zamknęła transakcję krakowskiego kompleksu High5ive i rozpoczęła nowe inwestycje – P180 przy metrze Wilanowska w stolicy i H2Office w Budapeszcie.
Arkadiusz Rudzki, wiceprezes wykonawczy ds. leasingu i sprzedaży w spółce biurowej Skanska w Europie Środkowo-Wschodniej, podkreśla, że pomimo pandemii biznes nie zwalnia. – Nasze biurowce powstają bez większych opóźnień – mówi. – Jest to możliwe dzięki własnemu finansowaniu projektów i bliskiej współpracy pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą w ramach Grupy Skanska.
W sierpniu zaczęły się przeprowadzki do Warsaw Hub, wież firmy Ghelamco przy rondzie Daszyńskiego w Warszawie. Po sąsiedzku deweloper buduje Warsaw Unit. – Prace postępują zgodnie z harmonogramem. Wieżowiec będzie gotowy w I kw. przyszłego roku – zapowiada Jarosław Zagórski, dyrektor handlowy i rozwoju Ghelamco Poland. – Oba projekty mają bardzo dobre wyniki komercjalizacji, negocjujemy kolejne umowy najmu.
Ghelamco przygotowuje też nowe inwestycje – w Warszawie, Łodzi, Katowicach i Krakowie. – Są na dość wczesnym etapie. Pracujemy nad ich architekturą, zdobywamy pozwolenia. Nie planujemy ich wstrzymywać – podkreśla dyrektor Zagórski.
Wirus nie wstrzymał też budowy Varso Tower, jednego z najwyższych budynków w Europie. Konstrukcja ma już ok. 220 m. Wiecha na szczycie tego stołecznego budynku HB Reavis Poland ma zawisnąć jesienią. Otwarcie wieży przesunie się jednak z ostatniego kw. 2021 r. na początek 2022 r.
Jak informuje Karol Wyka, członek zarządu HB Reavis Poland, firma prowadzi zaawansowane rozmowy z dużymi firmami zainteresowanymi przeprowadzkami do Varso Tower od razu po oddaniu budynku. A dwa z trzech wieżowców w kompleksie Varso Place są już wynajęte. Ich budowa zakończyła się wiosną. Pierwsi najemcy już w nich pracują. Kolejni są w trakcie odbiorów powierzchni i przeprowadzek.
– Biura w centrum Warszawy cieszą się tak dużym zainteresowaniem, że większość nowych obiektów jest wynajęta jeszcze przed końcem budowy. Pandemia nie zahamowała popytu, chociaż firmy dokładniej analizują swoje potrzeby – przyznaje Karol Wyka.
Zgodnie z harmonogramem powstaje katowicka inwestycja .KTW. Trwa budowa drugiego biurowca. Jak mówi Bartłomiej Solik, dyrektor operacyjny w spółce TDJ Estate, zapowiedziany termin ukończenia budowy .KTW II – przełom I i II kw. 2022 r., jest aktualny. – Popyt na nowe biura jest stabilny. Prowadzimy rozmowy dotyczące wynajmu, a do .KTW I wprowadzają się nowe podmioty – mówi dyrektor Solik.
Ostrożne banki
Krzysztof Misiak komentuje, że budowane obiekty mają już zapewnione finansowanie, więc najpewniej zostaną dokończone. – Ich oddanie może być jednak opóźnione o mniej więcej trzy miesiące, co wynika głównie z problemów logistycznych podczas minionego lockdownu, kiedy trudno było uzyskać pozwolenia w założonym czasie – wyjaśnia.
Gorzej z planowanymi inwestycjami. – Może nastąpić korekta zasobów, które mają być gotowe w 2022/2023 roku – ocenia Krzysztof Misiak.
Za wcześnie jednak, by wskazywać zagrożone projekty. – Każdy deweloper zastanawia się, jak zachowa się rynek. Są zarówno optymistyczne, jak i pesymistyczne postawy – mówi szef Cushman & Wakefield Poland. – Mogą pojawić się trudności z finansowaniem inwestycji. Banki mogą krytycznie patrzeć na projekty nieruchomości komercyjnych. Ważne jest dla nich, jak w nadchodzących miesiącach zachowają się najemcy.
Krzysztof Misiak spodziewa się zaostrzenia warunków finansowania. – Zatrzymania inwestycji to raczej nie spowoduje. Instytucje finansowe mogą też wymagać większego zaangażowania kapitału własnego dewelopera – ocenia. Także Daniel Czarnecki twierdzi, że deweloperzy mogą być ostrożniejsi przy podejmowaniu decyzji o kolejnych inwestycjach.
Tomasz Stasiak, partner w kancelarii Wolf Theiss
Nie docierają do nas sygnały o ryzyku wstrzymania budów biurowców. Ewentualne spowolnienie w wynajmie spowodowane np. dłuższym czasem podejmowania decyzji przez najemców lub obawą przed kryzysem nie jest wystarczającym powodem, by wstrzymywać wypłaty kredytów deweloperskich. W ekstremalnych sytuacjach firmy zwiększają swoje zaangażowanie finansowe.
