Dotychczas jedynym elementem projektu nawiązującym do tych zagadnień była propozycja dodania art. 3 ust. 4 do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zgodnie z którym: „Rada gminy może postanowić o zapewnieniu budowy, rozbudowy, modernizacji, utrzymaniu i eksploatacji własnej lub wspólnej z inną gminą lub gminami instalacji do przetwarzania odpadów powstałych z przetworzenia odpadów komunalnych zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami i zasadą bliskości, jeżeli na lokalnym rynku brak jest takich instalacji lub istniejące instalacje mają niewystarczające moce przerobowe". Przepis ten nie był przedmiotem poprawek senackich i znalazł się w ostatecznej wersji ustawy. Ze względu na nieostrą przesłankę „lokalnego rynku" oraz dokonane nowelizacją zniesienie regionalizacji w gospodarowaniu odpadami, praktyczna doniosłość tego przepisu może budzić wątpliwości.
A jednak termiczne przekształcanie odpadów
3 lipca 2019 r. zaproponowano dodanie do projektu rozwiązań dotyczących istniejącej sieci instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych lub odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych, a także jej przyszłego rozwoju. Co ciekawe, w pewnej części kwestie te także biorą swój początek w treści KPGO, choć ich rozwinięcie czyni zasadnym pytanie – czy przyjęte rozwiązania rzeczywiście przyczynią się do przeciwdziałania, nomen omen, palącym bolączkom polskiego systemu gospodarki odpadami. Zagadnieniom termicznego przekształcania odpadów, w tym odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych, mają być poświęcone nowododane art. 35b i art. 35c ustawy o odpadach. Powyższe zostanie uzupełnione regulacjami o charakterze przejściowym zawartymi w art. 18 ustawy nowelizującej.
Pierwszym krokiem w ramach przyjętej w nowelizacji wizji sieci instalacji do termicznego przekształcania odpadów jest wprowadzenie przepisu nakazującego, aby udział masy odpadów komunalnych (w tym odpadów zmieszanych) oraz odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych poddawanych takiemu przetwarzaniu nie mógł przekraczać 30 proc. w stosunku do masy wytworzonych odpadów komunalnych na terenie kraju. Jest to odzwierciedlenie na szczeblu ustawowym jednego z celów w zakresie gospodarki odpadami określonego w KPGO. Zgodnie z tym dokumentem do 2020 r. udział masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie może przekraczać 30 proc. KPGO uzupełnia to stwierdzeniem, że również moce przerobowe wszystkich instalacji do termicznego przekształcania odpadów nie powinny przekroczyć 30 proc. ilości wytwarzanych odpadów komunalnych.
Ustawodawca nie poprzestał na ustanowieniu progu 30 proc. ograniczającego możliwość termicznego przekształcania odpadów. W przyjętej ustawie zawarto rozwiązanie, zgodnie z którym odpady komunalne oraz odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych mogą być przetwarzane wyłącznie w instalacjach ujętych na liście instalacji prowadzonej przez ministra środowiska w drodze rozporządzenia. Możliwość funkcjonowania takich zakładów zagospodarowania odpadów będzie zatem uzależniona od obecności w akcie prawa powszechnie obowiązującego o zasadniczo generalno-abstrakcyjnym charakterze. Co istotniejsze, takie rozporządzenie będzie aktem niepodlegającym sądowej kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne. O ile w przypadku figurowania (albo nie) w wojewódzkich planach gospodarki odpadami lub w uchwałach wykonawczych, kwestia możliwości ich zaskarżenia nie budziła (przynajmniej w ostatnim czasie) większych wątpliwości, o tyle wydaje się, że skuteczne kwestionowanie takiego rozporządzenia będzie wymagało dalej idącej kreatywności po stronie prawników. Odrębną kwestią jest legislacyjna poprawność kreowania w rozporządzeniu listy indywidualnie wymieniającej każdą instalację do termicznego przekształcania odpadów i to z tak szczegółowymi danymi, jak dostępne moce przerobowe oraz maksymalne terminy realizacji w przypadku ich budowy lub rozbudowy. Wydaje się, że właściwym miejscem dla takich ustaleń są dotychczas stosowane plany wojewódzkie i plany inwestycyjne, których zadaniem jest m.in. określenie potrzeb poszczególnych województw w tym zakresie.
Obecność instalacji na liście prowadzonej przez ministra środowiska w drodze rozporządzenia będzie istotna nie tylko z punktu widzenia faktycznej możliwości termicznego przekształcania odpadów, ale i dla dopuszczalności uzyskiwania decyzji administracyjnych niezbędnych do realizacji i funkcjonowania takiej instalacji. W nowelizacji przewidziano, wzorowaną na jeszcze obowiązującym art. 38a ustawy o odpadach, obligatoryjną przesłankę odmowy wydania decyzji środowiskowej, pozwolenia na budowę i pozwoleń lub zezwoleń odpadowych dla instalacji nieuwzględnionej na liście prowadzonej przez ministra środowiska.
Realizacja inwestycji w zakresie planowanych lub rozbudowywanych instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych lub odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych (pod warunkiem ich obecności w rozporządzeniu) będzie dodatkowo wymagał przekazywania ministrowi środowiska rocznych informacji o stanie zaawansowania poszczególnych etapów inwestycji, którym mają towarzyszyć oświadczenia składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. W przypadku co najmniej dwuletnich opóźnień w realizacji inwestycji lub niezłożenia informacji rocznej w terminie (do 31 stycznia) instalacja mogłaby być wykreślona z listy. Jest to przejaw luzu decyzyjnego pozostawionego ministrowi środowiska, który uzupełniono dość enigmatycznym sformułowaniem „w miejsce wykreślanych instalacji z listy (...) mogą zostać wpisane inne instalacje".