NSA: przewodniczący sądu dyscyplinarnego notariuszy ma zdolność sądową

Czy Przewodniczący Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej jest podmiotem zobowiązanym do udostępniania informacji publicznej – przed odpowiedzią na takie pytanie stanął w lutym Naczelny Sąd Administracyjny.

Sprawa dotyczyła wniosku o udostępnienie informacji publicznej, z którym zwróciło się pewne stowarzyszenie. Przewodniczący Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej w Krakowie nie odpowiedział, więc stowarzyszenie wniosło skargę na jego bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Kto może być stroną

WSA odrzuciło skargę, uznając, że Sąd Dyscyplinarny Izby Notarialnej nie posiada zdolności sądowej wobec tego nie może występować w postępowaniu sądowoadministracyjnym jako strona. W uzasadnieniu wskazano, iż skoro osobowość prawną, a co za tym idzie zdolność sądową posiadają jedynie izby notarialne i Krajowa Rada Notarialna, tym samym tylko one mogą być wskazane, jako strona w postępowaniu ze skargi na bezczynność w sprawie udostępnienia informacji publicznej.

W skardze na to postanowienie, stowarzyszenie zarzuciło, iż krakowski WSA w ogóle nie odwołał się do treści ustawy o dostępie do informacji publicznej, której art. 4 stanowi lex specialis w stosunku do zasad ogólnych i wyraźnie stanowi, że do udostępnienia informacji publicznej obowiązane są m.in. "podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów."

Tymczasem zdaniem stowarzyszenia, Sąd Dyscyplinarny Izby Notarialnej bez wątpienia jest jednostką organizacyjną i wykonuje zadania publiczne polegające na sprawowaniu sądownictwa dyscyplinarnego, a co za tym idzie m.in. decyduje o możliwości wykonywania zawodu zaufania publicznego.

Na potwierdzenie swoich argumentów stowarzyszenie przywołało m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt IV SA/Po 6/13), który uznał, że "Komisja dyscyplinarna dla członków korpusu służby cywilnej jest "inną jednostką organizacyjną wykonującą zadania publiczne" w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej". Sąd ten wskazał, że "mając na względzie charakter działań podejmowanych przez Komisję można stwierdzić, że podobnie jak np. w przypadku nauczycieli, postępowanie dyscyplinarne prowadzone przeciwko członkowi korpusu służby cywilnej ma mieszany, publiczno-pracowniczy charakter.

Immanentna cecha organizacji samorządowej

Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 4 lutego 2015 roku (sygn. akt I OSK 146/15) uznał, iż skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie i uchylił postanowienie WSA w Krakowie.

W uzasadnieniu NSA zwrócił uwagę, iż sądownictwo dyscyplinarne samorządu notarialnego zostało wyodrębnione ze struktury izb notarialnych. Przy czym sąd dyscyplinarny funkcjonuje jako podmiot niezależny od rady izby notarialnej, a pomiędzy radą izby notarialnej a sądem dyscyplinarnym danej izby nie ma żadnych związków prawnych o charakterze organizacyjnym poza obsługą organizacyjno-kancelaryjną.

Dalej przypomniano, iż przyjęte w rozdziale 6 Prawa o notariacie postępowanie dyscyplinarne wobec notariusza, stanowi zasady wewnątrzkorporacyjnej odpowiedzialności za wykonywanie przez notariusza zadań publicznych niezgodnie z normami etycznymi i zawodowymi obowiązującymi członków samorządu notarialnego. NSA podkreślił także, iż „przyznaną ustawą samorządowi notarialnemu wyłączną kompetencję w celu egzekwowania odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy należy uznać za jedną z immanentnych cech organizacji samorządowej mającą na celu wprowadzenie sytuacji wolnej od określonych ustawą niepożądanych zachowań członków tej korporacji".

W związku z tym w opinii NSA, wyposażenie sądu dyscyplinarnego w kompetencje władcze poprzez decydowanie o możliwości wykonywania zawodu zaufania publicznego jakim jest notariusz, ustalenie przez ustawodawcę sposobu powoływania i odwoływania kadencyjnych członków tego sądu, wybierania jego przewodniczącego i zastępców pozwala stwierdzić, że Sądy te wykonują zadania publiczne w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej.

W podsumowaniu NSA stwierdził, że „Przewodniczący reprezentujący sąd dyscyplinarny izby notarialnej - jednostkę organizacyjną wykonującą zadania publiczne w obszarze rozstrzygania o odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej, jest (...) organem mającym zdolność sądową i procesową, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przedmiocie wniosku o udostępnienie informacji publicznej, może być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego".