Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację danego przedsięwzięcia (dalej: decyzja środowiskowa) służy przede wszystkim określeniu zasad wykonania inwestycji i jej późniejszej eksploatacji przy uwzględnieniu aspektów środowiskowych. Jest to istotne zwłaszcza wtedy, gdy dane przedsięwzięcie jest zaliczane do przedsięwzięć mogących znacząco bądź potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, a wydanie decyzji środowiskowej jest poprzedzone stosowną oceną w tym zakresie. Rozstrzygnięcie to nie zastępuje jednak innych decyzji, a w szczególności pozwolenia na budowę, choć w określonych sytuacjach warunkuje ich uzyskanie.

Czytaj także: Decyzje środowiskowe – łatwiej czy trudniej?

Nie tylko dla przedsięwzięć planowanych

Jak wprost stanowi art. 72 ust. 1 ustawy z 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej: ustawa), wydanie decyzji środowiskowej następuje przed uzyskaniem wymienionych w tym przepisie rozstrzygnięć, czyli m.in. decyzji o pozwoleniu na budowę oraz o zatwierdzeniu projektu budowlanego. Podana konstrukcja mogłaby prowadzić do wniosku, że decyzja ta może być wydana tylko dla inwestycji projektowanych, a nie już zrealizowanych. Jest to o tyle istotne, że jednocześnie art. 59 tej ustawy, odwołuje się do pojęcia „planowanych" przedsięwzięć, przy okazji wskazania, jakie przedsięwzięcia wymagają przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Okazuje się jednak, iż decyzja środowiskowa może być uzyskana także dla inwestycji już zrealizowanej.

Powyższe potwierdza, dominujący pogląd występujący obecnie w orzecznictwie sądowym. Podkreśla się w nim, iż decyzja środowiskowa może być wydana nawet w przypadku, gdy dane przedsięwzięcie jest w fazie realizacji, zostało zrealizowane, czy już funkcjonuje (tak: Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z: 6 marca 2013 roku, sygn. akt: II OSK 2147/11 oraz 26 października 2011 roku, sygn. akt: II OSK 1820/11). Postępowanie dotyczące decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji nie staje się wobec tego bezprzedmiotowe tylko dlatego, że została ona już w całości lub w określonej części wykonana (tak: NSA w wyroku z 3 lutego 2010 roku, sygn. akt: II GSK 6/10). Ograniczenia takie nie wynikają również z postanowień art. 2 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z 13 grudnia 2011 roku w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, który wskazuje, że państwa członkowskie przyjmują wszystkie niezbędne środki, aby zapewnić podleganie przedsięwzięć mogących powodować znaczące skutki w środowisku, między innymi z powodu ich charakteru, rozmiarów lub lokalizacji, wymogom otrzymania zezwolenia na inwestycję i oceny w odniesieniu do ich skutków na środowisko, przed udzieleniem zezwolenia.

Analiza porealizacyjna

Warto w tym miejscu podkreślić, że określenie uwarunkowań środowiskowych dla inwestycji realizowanych i już funkcjonujących jest jak najbardziej celowe ze względu na możliwość wskazania czynników, które mogą wystąpić w trakcie dalszego etapu realizacji przedsięwzięcia i jego eksploatacji, a które mogą mieć znaczenie dla ochrony środowiska.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach może bowiem w szczególności nakładać obowiązek przeprowadzenia analizy porealizacyjnej, mającej na celu porównanie ustaleń zawartych w raporcie i w decyzji z rzeczywistym oddziaływaniem przedsięwzięcia na środowisko, a także wskazywać na konieczność przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji wymienionych w art. 72 ust. 1 pkt 1-3 ustawy (tak: NSA z 23 maja 2014 roku, sygn. akt: II OSK 3013/12).

Nie tylko legalizacja samowoli

W praktyce obowiązek uzyskania decyzji środowiskowej może między innymi dotyczyć przedsięwzięć zrealizowanych w ramach samowoli budowlanej, podlegających procedurom legalizacyjnym przed organami nadzoru budowlanego w związku z podjętymi przez nie czynnościami, poprzedzającymi przede wszystkim wydanie pozwolenia na wznowienie robót budowlanych czy też zatwierdzenie projektu budowlanego (tak m.in.: Naczelny Sąd Administracyjny we wspomnianym wyroku z 6 marca 2013 roku, sygn. akt: II OSK 2147/11 oraz wyroku z 27 sierpnia 2014 roku, sygn. akt: II OSK 470/13). Potwierdza to wprost także art. 49 ust. 4a ustawy z 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane. Przyjęcie, że w takiej sytuacji nie można wydać decyzji środowiskowej tylko dlatego, że inwestycja została zrealizowana powodowałoby nie tylko zagrożenie dla oceny skutków środowiskowych danej inwestycji, ale paradoksalnie uprzywilejowywałoby inwestora, który zrealizował przedsięwzięcie w ramach samowoli budowlanej, poprzez zniesienie wobec niego wymogu uzyskania omawianego rozstrzygnięcia.

Co istotne, dopuszcza się rozwiązanie, aby decyzja ta była wydana także na wniosek inwestora przed wszczęciem postępowania legalizacyjnego. Zainicjowanie postępowania legalizacyjnego nie należy bowiem tylko do kompetencji organu nadzoru budowlanego. Może tego dokonać również inwestor, zainteresowany uzyskaniem decyzji środowiskowej celem złożenia stosownego wniosku o legalizację samowoli budowlanej, np. w ramach samowolnej zmiany sposobu użytkowania, która to zmiana w odniesieniu do przedsięwzięć zawsze znacząco oddziałujących na środowisko wymaga uzyskania pozwolenia na budowę, co wynika z art. 29 ust. 3 w zw. z art. 71 ust. 6 pkt 1 Prawa budowlanego (tak m.in.: NSA w wyroku z 28 października 2016 roku, sygn. akt: II OSK 764/16).

Konieczność uzyskania decyzji środowiskowej dla inwestycji zrealizowanej może także wystąpić w przypadku uchylenia poprzedniego rozstrzygnięcia w tym zakresie już po wykonaniu inwestycji, na podstawie ostatecznej decyzji zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę. Taka sytuacja nie może być jednak zaliczona do tzw. samowoli budowlanej. Inwestor wykonał bowiem inwestycję na podstawie decyzji budowlanej, której wydanie było poprzedzone uzyskaniem wymaganej decyzji środowiskowej.

Warto także dodać, że obok powołanej wcześniej dominującej linii orzeczniczej, w judykaturze pojawiają się również stanowiska, w których podkreśla się, że ocena środowiskowych uwarunkowań realizacji danego przedsięwzięcia musi poprzedzać jego wykonanie, a zatem decyzja środowiskowa nie może być wydana dla zrealizowanej inwestycji (tak m.in. NSA w wyroku z 10 listopada 2015 roku, sygn. akt: II OSK 542/14).

- Katarzyna Marczuk-Pieńkowska, adwokat w Kancelarii Szymańczyk Roman Deresz Karpiński Adwokaci Sp. p.

podstawa prawna: Ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 2081 ze zm.)

podstawa prawna: Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1202 ze zm.)