Austria otwiera rynek pracy

Osoby planujące podjąć pracę w Austrii muszą pamiętać o różnicach między polskim prawem pracy a austriackim. Choć ich wskazanie nie jest łatwe, bo austriackie przepisy stanowią gęstą sieć regulacji, to dzięki pomocy Ambasady RP w Austrii oraz działającej na tamtym rynku kancelarii prawnej mecenasa Andrzeja Remina, podajemy najważniejsze zasady związane z austriackim zatrudnieniem.

W Polsce wszystkie osoby zatrudnione na umowę o pracę, bez względu na branżę, miejsce pracy czy jej rodzaj, podlegają pod te same przepisy prawa pracy. Zgodnie z art. 9 k.p. chodzi o kodeks pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

W Austrii wygląda to nieco inaczej. Z racji tego że jest to kraj federalny składający się z dziewięciu krajów związkowych, tj. Wiedeń, Dolna Austria, Górna Austria, Burgenland, Styria, Karyntia, Ziemia Salzburska, Tyrol oraz Vorarlberg, austriackie prawo regulują:

- przepisy obowiązujące na poziomie ogólnokrajowym. W tym zakresie do najważniejszych aktów prawych regulujących stosunki miedzy pracownikiem a pracodawcą należy zaliczyć:

– ustawę o pracownikach zarobkowych (Angestelltengesetz),

– kodeks pracy (Arbeitsverfassungsgesetz),

– ustawę o urlopach,

– ustawę o czasie pracy (Arbeitszeitgesetz),

– ustawę o ochronie macierzyństwa (Mutterschutzgesetz) oraz

– kodeks gospodarczy (Gewerbeordnung) i kodeks cywilny (Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch);

- przepisy obowiązujące w poszczególnych krajach związkowych (dotyczą one m.in. służby zdrowia, szkolnictwa, policji oraz ubezpieczeń społecznych, z tym że w tym wypadku podstawowe regulacje określają przepisy federalne);

- zbiorowe układy pracy (Kollektivverträge), które są zawierane między organizacjami upoważnionymi do ich zawierania, oraz umowy zakładowe (Betriebsvereinbarung) zawierane między zarządem a radą pracowniczą przedsiębiorstwa (Betriebsrat).

W Austrii obowiązuje też zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, pochodzenie narodowe, religię, poglądy i przekonania polityczne oraz orientację seksualną, a także zasada uprzywilejowania pracownika, zgodnie z którą przepisy układów zbiorowych pracy, regulaminów, a także szczególnych indywidualnych umów o pracę mają zastosowanie tylko w przypadku gdy są dla pracownika korzystniejsze niż powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy.

Warto też wiedzieć, że austriackie prawo pracy dzieli pracowników na umysłowych (Angestellte) i fizycznych (Arbeiter), co ma przełożenie na wysokość zarobków. W Polsce takiego prawnego rozróżnienia nie ma. Występuje tylko na gruncie praktycznym.

JAKA UMOWA I DNIÓWKA, ORAZ CO Z PRAWEM DO URLOPU

Podejmujący pracę w Austrii powinni zabiegać o pisemny angaż. Dzięki temu w sporach z pracodawcą, chociażby ze względu na niewystarczającą znajomość języka niemieckiego, nie będą na przegranej pozycji

W Austrii wyróżnia się trzy rodzaje umów:

- o pracę między pracownikiem i pracodawcą (Arbeitsvertrag),

- zlecenia między usługodawcą i usługobiorcą (Dienstleistungs- vertrag),

- dla przedstawicieli „wolnych” zawodów,

- z zakresu pracy sezonowej.

Austriacką umowę o pracę – tak samo jak polską – można zawrzeć na okres próbny (w porównaniu z polskim trwa o dwa miesiące krócej, bo zaledwie miesiąc), czas określony (w tym na czas wykonania określonej pracy lub w celu zastąpienia nieobecnego pracownika) i na czas nieokreślony.

Cenna informacja jest zapewne taka, że w Austrii tak samo jak u nas umowy na czas określony nie mogą trwać w nieskończoność. Taki kontrakt zawarty kolejny raz przekształci się automatycznie w bezterminowy.

Lepiej na piśmie

Jeśli chodzi natomiast o formę austriackiej umowy o pracę (Arbeitsvertrag), to nie musi być pisemna. W każdym jednak przypadku pracownik musi otrzymać tzw. kartę pracy (Dienstzettel).

Reguluje ona najważniejsze prawa i obowiązki stron umowy o pracę, a w szczególności:

- dane pracodawcy i pracownika,

- datę rozpoczęcia stosunku pracy i dodatkowo w przypadku umów terminowych datę zakończenia pracy,

- miejsce pracy,

- okres wypowiedzenia,

- zaszeregowanie pracownika w ogólnej strukturze pracodawcy,

- rodzaj wykonywanej pracy,

- dzienny i tygodniowy wymiar czasu pracy,

- termin wypowiedzenia lub datę wygaśnięcia umowy o pracę,

- wysokość wynagrodzenia i termin płatności,

- roczny wymiar urlopu wypoczynkowego.

Uwaga!

Podejmujący pracę w Austrii powinni zabiegać o to, by umowa była spisana na piśmie. Dzięki temu łatwiej im będzie dochodzić swoich praw, bo w sporach z pracodawcą, chociażby ze względu na niewystarczającą znajomość języka niemieckiego, nie będą na przegranej pozycji.

Osoby te muszą dopilnować także, by tamtejszy pracodawca zameldował ich w rejonowej kasie chorych (Gebietskrankenkasse). Na dowód mogą żądać kopii tego zameldowania.

W jakim czasie

Zobaczmy teraz, ile godzin spędza w pracy austriacki pracownik. Co do zasady tyle samo co w Polsce, bo nie więcej niż osiem dziennie i 40 tygodniowo. Tyle teoria.

W praktyce bowiem, w zależności od branży, tygodniowy czas pracy może zostać skrócony bądź wydłużony odpowiednio do 38,5 lub 50 godzin.

W ostatnim przypadku dłuższa praca nie może być jednak normą, bo choć prawo ją dopuszcza, to zastrzega jednocześnie, że powyżej 40 lub 38,5 godziny pracy powstają już nadgodziny (Überstunden). Austriacki pracodawca rekompensuje je w formie

- pieniężnej zapłaty, gdy tak wynika z umowy o pracę, albo

- czasu wolnego.

Podstawowa stawka za nadgodziny wynosi 50 proc. normalnego wynagrodzenia albo 100 proc., gdy do nadgodzin doszło w weekend. Ale uwaga, w niedziele i święta nie zawsze można pracować.

Zgoda na to musi być przewidziana w zbiorowych układach pracy. Nie ma już takiego obowiązku przy pracy w nocy i w szczególnych warunkach, ale za takie wykonywanie zawodowych obowiązków przysługuje z kolei dodatkowa zapłata.

Wróćmy jeszcze na chwilę do godzin pracy. W Austrii wobec pracownika może być zastosowany elastyczny czas pracy. Polega on na tym, że zatrudniony sam decyduje, kiedy i ile godzin przeznaczy na pracę. Liczy się tylko to, by nie przekroczył zaplanowanej ilości godzin roboczych.

Wprowadzenie elastycznego czasu pracy w danym zakładzie wymaga pisemnego porozumienia zakładowego, a w zakładach, w których nie ma rady zakładowej, uzgodnienia indywidualnego z każdym zatrudnionym pracownikiem. Ten austriacki elastyczny czas pracy przypomina polski zadaniowy.

Są przerwy i odpoczynki

W Austrii tak samo jak w Polsce po sześciu godzinach pracy przysługuje co najmniej 30-minutowa przerwa (Ruhezeiten). Dodatkowo w skali doby i tygodnia przysługuje odpoczynek. W pierwszym przypadku wynosi co najmniej 11 godzin, a w drugim minimum 36 godzin. Takie są ogólne zasady.

Pamiętajmy jednak, że na mocy zbiorowych umów o pracę istnieje od nich ogromna ilość wyjątków. Dotyczy to w szczególności tych branży, w których polscy pracownicy mają największe szanse na znalezienie zatrudnienia (służba zdrowia, opieka społeczna, transport drogowy, służby monitoringowe itp.).

Dłużej na wakacjach

Ciekawostką jest to, że austriaccy pracownicy mają więcej dni urlopowych. W Polsce przysługuje nam:

- 20 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

- 26 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Tymczasem w Austrii minimalny okres urlopu wypoczynkowego wynosi rocznie pięć tygodni (30 dni) i wzrasta do sześciu tygodni (36 dni) po 25 latach pracy. Prawo do tego wolnego przysługuje już w pierwszym półroczu pracy, ale proporcjonalnie do przepracowanego okresu zatrudnienia, natomiast po przepracowaniu sześciu miesięcy w wymiarze pełnych 30 dni.

Austriackie prawo pracy rozróżnia dni pracy (Werktage) i dni robocze (Arbeitstage). W związku z tym tydzień pracy może się składać z sześciu dni pracujących (od poniedziałku do soboty) i pięciu dni roboczych (między poniedziałkiem a piątkiem).

Te niuanse mają wpływ na podział dni urlopowych. W zależności od tego czy urlop wypoczynkowy oblicza się w systemie dni roboczych czy pracujących, okres roszczeń urlopowych wynosi albo 25 dni pracujących, albo 30 dni roboczych.

W Austrii – tak samo jak w Polsce – pójście na urlop musi być poprzedzone zgodą pracodawcy. Jego uprawnienia w tym zakresie nie są jednak tak dalekie, by samowolnie, bez zgody pracownika wyznaczać termin odpoczynku.

W Polsce za niewykorzystany urlop przysługuje ekwiwalent. W Austrii też, ale tylko gdy umowa o pracę została rozwiązana przez pracownika za wypowiedzeniem. Roszczenie o urlop wypoczynkowy przepada po upływie dwóch lat od zakończenia roku, w którym pracownik miał prawo do tego wypoczynku.

Warto też wiedzieć, że w Austrii dodatkowe dni urlopu przysługują pracownikom wykonującym pracę na nocnej zmianie. I jeszcze informacja dla kobiet, które pozostając w austriackim stosunku pracy urodzą dziecko. W Austrii urlop macierzyński przysługuje zarówno matce, jak i ojcu w wymiarze nieprzekraczającym 16 tygodni na dziecko do drugiego roku życia.

Rodzice mogą korzystać z urlopu na przemian, ale tylko z podwójną zmianą (czyli maksymalnie trzy części urlopu, minimalny czas trwania jednej części dwa miesiące). Tak jak w Polsce w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego rodzice są chronieni przed zwolnieniem z pracy i wypowiedzeniem stosunku pracy.

Jeśli chodzi natomiast o urlop wychowawczy, to także przysługuje on obojgu rodzicom w wymiarze trzech lat do osiągnięcia przez dziecko czwartego roku życia.

Niestabilne wynagrodzenie

W Polsce każdej osobie zatrudnionej na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy ustawodawca gwarantuje minimalne wynagrodzenie (obecnie 1386 zł).

W Austrii takiego nie ma. Wysokość pensji zależy m.in. od prawnego zapisu, układu i umowy zbiorowej, regulaminu zakładów pracy, wieku i kwalifikacji pracownika, godzin pracy i zaszeregowania.

Korzystne jest natomiast to, że każdemu pracownikowi należy się trzynaste wynagrodzenie wakacyjne oraz czternasta pensja (wynagrodzenie świąteczne).

W Austrii pensja jest przelewana co miesiąc na konto pracownika, ale zdarza się, że zatrudnieni otrzymują wynagrodzenie w postaci czeków lub w gotówce za przepracowany tydzień.

I na koniec słowo o Monatliche Lohnabrechnung. To rozliczenie, które austriacki pracodawca musi wręczyć pracownikowi na koniec każdego miesiąca.

W dokumencie ujmuje:

- wysokość miesięcznego zarobku,

- wysokość podatku od wynagrodzenia (Lohnsteuer), który pracodawca odprowadza do urzędu skarbowego,

- wysokość tzw. składek socjalnych (Sozialversicherungsrechtliche Beitraege), które pracodawca i pracownik płacą wspólnie i które muszą być odprowadzone przez tego ostatniego do odpowiednich instytucji,

- ilość przepracowanych przez pracownika godzin w ramach regularnego czasu pracy oraz ilość nadgodzin.

Kiedy rozstanie

Skoro już wiemy, w jakiej formie i na jak długo zawierać austriackie umowy o pracę, to sprawdźmy teraz, jak je rozwiązać.

Zacznijmy od kontraktów bezterminowych. Wolno je rozwiązać na mocy porozumienia stron (Einvernehmliche Auf-lösung), na podstawie oświadczenia jednej z nich z zachowaniem właściwego okresu wypowiedzenia (Kündigung), a także w wyniku wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym (vorzeitige Auflösung) przykładowo z powodu złamania zasady dobrej wiary, utraty zaufania, niezdolności do realizacji ustalonych świadczeń, niewykonania umówionych świadczeń bądź prowadzenia działalności konkurencyjnej w stosunku do pracodawcy.

Jeśli chodzi natomiast o umowy na czas określony, to wygasają one z upływem terminu, na jaki zostały zawarte, a wcześniej za wypowiedzeniem. Jeżeli pracownik chce wypowiedzieć umowę o pracę, to obowiązuje go stosunkowo krótki, bo tylko dwutygodniowy, okres wypowiedzenia.

Jest on dłuższy, gdy inicjatywa rozstania leży po stronie pracodawcy. Okres wypowiedzenia umów zawieranych na czas określony zależy od okresu zatrudnienia i wynosi:

- 6 tygodni przy zatrudnieniu do 2 lat,

- 2 miesiące, gdy okres zatrudnienia wynosił od 2 do 5 lat,

- 3 miesiące, przy zatrudnieniu od 5 do 15 lat,

- 4 miesiące, gdy okres zatrudnienia wynosił od 15 do 25 lat,

- 5 miesięcy przy pracy przekraczającej 25 lat.

Zasadniczo wypowiedzenie umowy o pracę powinno następować na koniec kwartału (a więc na 31 marca, 30 czerwca, 30 września oraz 31 grudnia). W praktyce jednak umowy o pracę są wypowiadane na początku lub w połowie miesiąca. Dopuszczają to umowy zbiorowe pracy.

Komentuje dr Andrzej Remin założyciel kancelarii adwokackich Remin Rechtsanwälte www.remin.eu

W Austrii ochrona praw pracownika w razie wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę jest ogólna i szczególna. W pierwszym przypadku chodzi o negatywne skutki zwolnienia o charakterze socjalnym (tzw. Sozial ungerechtfertigte Kuendigung).

W sądzie pracy, gdy to one stanowią podstawę odwołania pracownika, decydującą rolę odgrywają okoliczności, na podstawie których doszło do wypowiedzenia umowy o pracę, oraz czy wypowiedzenie stało się szczególnie krzywdzące dla pracownika i jego rodziny.

Może tak być, jeżeli pracownik jest jedynym jej żywicielem i ze względu na starszy wiek nie mógłby znaleźć porównywalnego i adekwatnego zatrudnienia. W tym zakresie wyjątek dotyczy sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy o pracę zaakceptowała rada zakładowa. W takiej sytuacji odwołanie do sądu pracy jest wykluczone.

Drugim, tzw. ogólnym, powodem odwoływania od wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę są tzw. godne potępienia motywy (verpoente Motive).

Występują one, gdy pracownik stracił pracę np. z powodu:

- przystąpienia do związków zawodowych,

- aktywnej działalności związkowej,

- członkostwa w radzie zakładowej,

- członkostwa w komisji rozjemczej.

W takich wypadkach jest więcej niż pewne, że sąd pracy uzna wypowiedzenie umowy o pracę za niezgodne z prawem. Jeśli chodzi natomiast o szczególną ochronę praw pracowniczych, to odnosi się ona do:

- członków rady zakładowej,

- kobiet w ciąży,

- matek i ojców w okresie ochronnym,

- pracowników w okresie służby wojskowej, służby zastępczej itd.,

- osób niepełnosprawnych.

Pracownik zwolniony bezprawnie z pracy ma prawo do odprawy (Abfertigung). Dawniej wypłacał ją pracodawca. Teraz pieniądze są wypłacane za pośrednictwem specjalnych kas zakładowych, do których co miesiąc pracodawca wpłaca kwotę w wysokości 1,53 proc. wynagrodzenia brutto z 14 miesięcy.

W przypadku zakończenia stosunku pracy pracownikowi przysługuje roszczenie w wysokości wpłaconych przez pracodawcę miesięcznych składek (1,53 proc.) pomniejszonych o koszty zarządzania kasami rentowymi (austriacka biurokracja należy do najdroższych w Europie) i powiększonych o roczne oprocentowanie w rocznej skali 6 pkt proc.

Wyobraźmy sobie pracownika w wieku 45 lat, który miesięcznie zarabia brutto 2 tys. euro. Jego roczne wynagrodzenie rośnie o 2 proc. w skali roku, a wysokość rocznych gratyfikacji wynosi 1 tys. euro.

Oprocentowanie składek wynosi 6 proc. w skali rocznej. Po przepracowaniu pięciu lat wysokość odprawy wyniesie niecałe 2600 euro.

Czytaj też artykuły:

Więcej w serwisie: