Dlaczego sondaże się pomyliły

– Po wyborach prezydenckich mieliśmy do czynienia z największą krytyką branży badania opinii publicznej po 1989 r. – mówi Janusz Durlik, prezes Organizacji Firm Badania Opinii i Rynku zrzeszającej największe ośrodki badawcze. I dodaje: – Do tej pory głównymi naszymi krytykami byli politycy, po wyborach przyłączyli się dziennikarze i publicyści.

Zdaniem Durlika pojawiła się też tendencja, by kojarzyć firmy badawcze z konkretnymi kandydatami na prezydenta oraz stacjami telewizyjnymi.

A nietrafionych wyników w tej kampanii nie brakowało. W czerwcu 2010 r. na kilka dni przed wyborami niektóre badania sugerowały, że Bronisław Komorowski może wygrać już w pierwszej turze. Tymczasem zdobył aż o 10 pkt proc. mniej.

[srodtytul]Kandydat PiSniedoszacowany[/srodtytul]

– W tej sytuacji OFBOR zdecydował się poddać niezależnej ocenie pracę ośrodków badania opinii – mówi Durlik.

Powołano zespół złożony z naukowców, który miał ocenić pracę firm sondażowych w czasie kampanii prezydenckiej i wyjaśnić przyczyny sporych rozbieżności między sondażami a ostatecznymi wynikami wyborów. Na czele zespołu stanął prof. Henryk Domański z PAN. W pracach brali też udział profesorowie: Radosław Markowski, Zbigniew Sawiński i Paweł Sztabiński. Analizie poddano 39 sondaży CBOS, TNS OBOP, GfK Polonia, PBS/DGA i SMG/KRC.

Efekt to zaprezentowany w piątek raport. – Można powiedzieć, że jest to swego rodzaju pierwszy audyt firm sondażowych – mówi prof. Domański.

– Dobrze, że raport powstał. Może taki audyt pozwoli nieco poprawić atmosferę wokół naszej branży – zastanawia się Andrzej Olszewski, prezes TNS OBOP – firmy, której sondaże przedwyborcze były najbliżej ostatecznych wyników. – Choć nie znaczy to, że zgadzamy się ze wszystkim, co w nim napisano.

Co wynika z raportu? – Ewidentnie wynik Jarosława Kaczyńskiego był w sondażach przedwyborczych niedoszacowywany, a Bronisława Komorowskiego przeszacowywany. Działo się tak niezależnie od tego, z jaką firmą sondażową mieliśmy do czynienia – mówi „Rz” prof. Domański. Podkreśla, że wszystkie sondaże przeprowadzano zgodnie z metodologią, ale nie wzięto pod uwagę wielu dodatkowych czynników.

Zauważa, że większe niedoszacowanie Kaczyńskiego odnotowano w badaniach, w których było stosunkowo dużo odmów odpowiedzi. „W niektórych sondażach odsetek realizacji kształtował się na poziomie 10 – 20 proc., co sprawia, że jest mało prawdopodobne, by uzyskany w nich wynik odzwierciedlał dokładnie preferencje wyborcze” – czytamy w raporcie.

Zdaniem ekspertów niedoszacowanie kandydata PiS mogło wynikać z poprawności politycznej. „Wizerunek Kaczyńskiego był generalnie negatywny i prawdopodobnie w świadomości społecznej nie należało się przyznawać do głosowania na niego” – podkreślają.

[srodtytul]Telefoniczne lepsze?[/srodtytul]

Łukasz Mazurkiewicz z OFBOR, który współpracował z zespołem ekspertów, zwraca uwagę na czynniki mogące negatywnie wpływać na trafność sondaży: rosnące oczekiwania co do tempa realizacji badania, traktowanie sondaży jako narzędzia walki politycznej i brak jasnych reguł tworzenia prognoz wyborczych na podstawie danych sondażowych. – Wiele wskazuje na to, że jest związek między klimatem debaty publicznej a szczerością i otwartością respondentów – twierdzi i jako przykład podaje, że także w 2005 r. sondaże znacznie się pomyliły, a w 2007 r. przewidziały wyniki niemal idealnie.

Badanie pokazało też, że – wbrew powszechnej opinii – precyzyjniejsze wyniki przyniosły sondaże realizowane metodą telefoniczną niż metodą wywiadu bezpośredniego.

– Być może dla części respondentów takie badanie zapewniało większą anonimowość niż wywiad face to face i dzięki temu chętniej przyznawali się do swoich preferencji politycznych – mówi Domański.

Eksperci ujawniają, że firmy badawcze nie chciały im zdradzić wielu sekretów swojej badawczej kuchni, zasłaniając się tajemnicą handlową. – Dlatego nie możemy ze stuprocentową pewnością stwierdzić, że nie popełniono żadnych błędów, np. formułując pytania do sondażu, choć nic na to nie wskazuje – tłumaczą.

– Nie możemy sobie pozwolić na ujawnienie wszystkich tajemnic. Firmy sondażowe też ze sobą konkurują na rynku – mówi Tomasz Jakubiak, wiceprezes OBOP. – Szkoda, że raport nie przygląda się indywidualnie poszczególnym firmom, tylko wrzuca je do jednego worka niezależnie od tego, jak bardzo różniły się ich prognozy.