Opłaty egzekucyjne w administracji do Trybunału Konstytucyjnego

Koszty egzekucyjne w administracji są następstwem uchylania się osoby zobowiązanej od wykonania obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Są one pobierane nie tylko gdy należność została pobrana, ale także wtedy, gdy zostały podjęte czynności, ale nie doprowadziły do wyegzekwowania należności. Na koszty te składają się opłaty za czynności egzekucyjne, opłata manipulacyjna i wydatki egzekucyjne.

Dwie pierwsze z wymienionych opłat, a dokładniej ich wysokość stały się przedmiotem skargi Rzecznik Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego.

Bez maksymalnej bariery

Problem polega na tym, że przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie określają maksymalnej wysokości opłaty egzekucyjnej i opłaty manipulacyjnej.

W przypadku opłat za czynności egzekucyjne wątpliwości dotyczą tych opłat, które są określane stosunkowo. Organ egzekucyjny pobiera też opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych, wynoszącą 1% kwoty egzekwowanych należności objętych każdym tytułem wykonawczym. W konsekwencji nie istnieje bariera uniemożliwiająca pobieranie nadmiernych opłat w postępowaniu egzekucyjnym.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich opłata egzekucyjna oraz opłata manipulacyjna nosi wszelkie cechy daniny publicznej. W skardze do Trybunału Konstytucyjnego prof. Irena Lipowicz wskazuje za komentarzem do ustawy pod redakcją W. Grześkiewicza, że opłaty za czynności egzekucyjne stanowią swoiste wynagrodzenie dla organu egzekucyjnego za zastosowanie konkretnych środków egzekucyjnych czy też za dokonanie czynności egzekucyjnych. Natomiast opłata manipulacyjna stanowi zwrot wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny za wszelkie czynności manipulacyjne dokonane w toku prowadzonej egzekucji.

- Z racji powiązania tych dwóch opłat z kategorią wynagrodzenia oraz zwrotem wydatków powoduje, że musi zachodzić jakiś uchwytny związek pomiędzy wysokością tych opłat, a nakładem pracy pracowników organu administracji włożonym w stosowanie środków egzekucyjnych – pisze RPO. – Opłata egzekucyjna jest pobierana bowiem „za dokonanie czynności egzekucyjnej", zaś opłata manipulacyjna jest pobierana „z tytułu zwrotu wydatków" – dodaje.

Ukryty podatek

Jak tłumaczy dalej Rzecznik, nie oznacza to, że w obu przypadkach powinna zachodzić pełna ekwiwalentność pomiędzy wysokością tych opłat, a wynagrodzeniem organu egzekucyjnego oraz jego wydatkami. Jednak w ocenie RPO, taka konstrukcja opłat zakłada, że nie mogą one być całkowicie oderwane od wydatków ponoszonych przez organ egzekucyjny oraz od pracochłonności dokonywanych czynności. Cechą opłaty w czystej postaci jest bowiem ekwiwalentność świadczeń przejawiająca się w tym, że wartość świadczenia jednostkowego powinna odpowiadać wartości świadczenia publicznego. Tymczasem jak pisze prof. Lipowicz, brak maksymalnej wysokości opłat stosunkowych w postępowaniu egzekucyjnym powoduje, że opłaty te w określonej sytuacji (wysoka kwota egzekwowanej należności), tracą swoją pierwotną, wyznaczoną przez ustawę funkcję i stają się kolejnym, tyle że ukrytym podatkiem.

Za przykład Rzecznik Praw Obywatelskich podaje, że prosta czynność polegająca na zajęciu rachunku bankowego powoduje konieczność uiszczenia bardzo wysokiej opłaty egzekucyjnej. Takie działanie narusza natomiast zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. – Ustawodawca posługując się jednoznacznie zdefiniowanym pojęciem „opłaty" wprowadza bowiem w rzeczywistości kolejne obciążenie podatkowe – wskazuje prof. Lipowicz.

Opłaty egzekucyjne w administracji pobierane stosunkowo:

1) za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego – 5% kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr

2) za zajęcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego – 4% egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 1 zł 40 gr

3) za zajęcie wynagrodzenia za pracę – 4% egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 5 gr

4) za zajęcie innych wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych – 5% kwoty egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 4 zł 20 gr

5) za zajęcie ruchomości – 6% egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr

6) za odebranie zajętych ruchomości od zobowiązanego – 5 kwoty wartości szacunkowej, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr

7) za przeprowadzenie licytacji lub dokonanie sprzedaży egzekucyjnej w inny sposób – 5% kwoty uzyskanej ze sprzedaży, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr