Odszkodowanie czy zadośćuczynienie za pozbawienie wolności

Odszkodowanie ma prowadzić do naprawienia szkody materialnej i obejmuje poniesione straty oraz korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Najprościej rzecz ujmując, Skarb Państwa powinien naprawić szkodę majątkową, która powstała w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem.

Do odszkodowania możemy zaliczyć m.in. zwrot utraconych zarobków przez niesłusznie aresztowanego (pomniejszone o koszty utrzymania, które ponosił na wolności), koszty zakupów w kantynie, koszty paczek dostarczanych przez rodzinę (jeśli wnoszący musi zwrócić ich koszt najbliższym). Często niesłusznie aresztowani tracą pracę, a po wyjściu z aresztu śledczego nie mogą od razu znaleźć nowej. Okres pozostawania bezrobotnym również powinien być wliczony w odszkodowanie.

Kolejnym przysługującym roszczeniem jest zadośćuczynienie. Ono z kolei rekompensuje szkodę niematerialną. Jego wysokość uzależniona jest od konkretnego przypadku i powinna w sposób najpełniejszy spełniać funkcję kompensacyjną tego świadczenia.

Podczas ustalania wysokości zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne aresztowanie sąd będzie brał przede wszystkim pod uwagę, ile trwała izolacja spowodowana tymczasowym aresztowaniem. Ponadto, szacując krzywdę, powinien mieć na względzie:

Przyznana suma powinna być odpowiednia i w całości rekompensować negatywne skutki niesłusznego aresztowania w sferze niematerialnej.

Przykładowo, w wyroku z 4 marca 2014 r. (sygn. akt IV Ko 316/13) Sąd Okręgowy w Lublinie zasądził na rzecz młodego mężczyzny, który przebywał siedem miesięcy w areszcie śledczym, ponad 47 tys. zł zadośćuczynienia oraz ponad 2,5 tys. zł odszkodowania.

Podobną kwotę zadośćuczynienia zasądził Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 16 maja 2014 r. (sygn. akt XVIII Ko 159/13). Przyjął on, że za każdy miesiąc niesłusznego aresztowania należało się wnioskodawcy ponad 5,5 tys. zł. W sumie otrzymał 30 tys. zł zadośćuczynienia oraz ponad 10,5 tys. zł odszkodowania.

Z kolei Robert W. – aresztowany po zarzutem zabójstwa – otrzymał w 2012 r. blisko 177 tys. zł odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne aresztowanie.

Zanim prokuratura umorzyła wobec niego postępowanie, przebywał w areszcie blisko 17 miesięcy.

Funkcjonariusz inaczej traktowany

Nieco inaczej kształtują się wysokości zasądzanych zadośćuczynień dla osób, które piastowały wysokie stanowiska urzędnicze, żołnierzy zawodowych, policjantów, sędziów, prokuratorów, lekarzy czy też adwokatów i radców prawnych, czyli przedstawicieli szeroko rozumianych zawodów zaufania publicznego. Podobny status ?w postępowaniu odszkodowawczym w związku ?z niesłusznym aresztowaniem mają osoby, które piastowały wysokie funkcje w prywatnych przedsiębiorstwach lub były ich właścicielami, ?a nienaganna opinia konieczna jest do zajmowania danego stanowiska.

Na uwagę zasługuje wyrok Izby Wojskowej Sądu Najwyższego (sygn. WA 20/13) ?z 17 września 2013 r., który obniżył zasądzone zadośćuczynienie do 130 tys. zł za stosowanie niewątpliwe niesłusznego tymczasowego aresztowania od 13 listopada 2007 r. do 12 maja 2008 r., tj. przez sześć miesięcy. Sprawa dotyczyła żołnierza w stopniu starszego szeregowego. Pierwotnie zasądzono na jego rzecz 400 tys. zł tytułem zadośćuczynienia.