Moja Kuba - moja Polska

Dokument nakręciła Maria Zmarz-Koczanowicz. To piękna opowieść o miłości, która przetrwała nie tylko próbę czasu, ale także rozdzielenia przez kubańskie władze. Niedługo po ślubie José został przez nie porwany i uprowadzony na Kubę. Kiedy niemal cudem wrócił do Polski, został na stałe. Nie próbował więcej odwiedzać rodzinnych stron.– Jeśli tam nastąpią zmiany i będę pewny, że to nie podróż w jedną stronę – pojadę – deklaruje José Torres. – Ale by tak się stało, potrzeba jeszcze kilkunastu lat, może wybierzemy się na Kubę kiedyś z wnukami.

– Jeśli tam nastąpią zmiany i będę pewny, że to nie podróż w jedną stronę – pojadę – deklaruje José Torres. – Ale by tak się stało, potrzeba jeszcze kilkunastu lat, może wybierzemy się na Kubę kiedyś z wnukami.

W 1981 roku José Torres zjawił się w Polsce. Przyjechał przekonany do idei komunizmu i ideałów rewolucji, ale w Polsce zaczęły mu się otwierać oczy na kubańską rzeczywistość. Wtedy, jako 21-letni student, rozpoczął studia we wrocławskiej Akademii Muzycznej. Na ostatnim roku poślubił Polkę Izę. Kiedy młodzi spodziewali się pierwszego potomka, pewnego dnia do akademika zapukał pracownik ambasady kubańskiej i oświadczył, że José jest wezwany przez władze swojego kraju do Warszawy. Po wielu perypetiach został załadowany na statek handlowy i odesłany... do Hawany. Bez żony. Kiedy urodził się Tomek, Iza wysłała zaproszenie dla José, by przyjechał z okazji jego narodzin. Dołączyła bilet lotniczy w zwykłej kopercie. Kosztował fortunę, by go nabyć trzeba było spieniężyć wszystkie instrumenty, które małżonkowie mieli.

– Wiceminister kultury Kuby była kobietą, zrozumiała mnie – wspomina Torres w filmie. – Kiedy wyjeżdżałem, oświadczyłem rodzicom, że już nie wrócę. Ojciec powiedział: „twoje miejsce jest tam, gdzie twoja rodzina". To było dla mnie błogosławieństwo.

Do Hawany, w której mieszka piątka rodzeństwa Jose, wybrała się z żoną i pierworodnym synem Tomkiem dokumentalistka Maria Zmarz-Koczanowicz. Tę sentymentalną, pełną emocji podróż zrelacjonowała w filmie.

– Pojechaliśmy z biurem jako turyści i zabraliśmy lekką kamerę, wyglądającą na amatorską – wspomina. – Chcieliśmy w ten sposób pominąć skomplikowaną procedurę uzyskiwania pozwolenia na kręcenie filmu i „opieki" tamtejszych służb.

Jose widuje się z rodziną sporadycznie – przed 18 laty i w czasie powstawania filmu odwiedziła go siostra Mariana, znana tancerka, która przyjechała do Polski na zaproszenie jako jurorka konkursu salsy.

– W latach 80. utrzymywanie stałego kontaktu z rodziną było trudne, bo rozmowy telefoniczne drogo kosztowały – wspomina Jose Torres. – Od czterech lat dzięki Internetowi jesteśmy bliżej, choć trzeba powiedzieć, że na Kubie posiadanie komputera w domu i podłączenie go do sieci jest nielegalne. Serwery są kontrolowane, choć nie wiadomo, na ile. Wciąż nie mogę sobie pozwolić na przekazywanie wszystkich informacji o tym, co się dzieje na świecie.

– Kiedy w Hawanie wyjrzałam z hotelowego okna, przypomniał mi się Grozny – mówi Maria Zmarz-Koczanowicz. – Miasto też tak się rozpada, choć widać, że jest perłą architektury. Na ścianach nie ma napisów antyreżimowych. Jose tłumaczył mi, że tamtejsza policja jest wszechobecna i od razu wykryłaby sprawcę. Poza tym ludzie boją się donosów, także ze strony znajomych, a nawet rodziny. W restauracjach nie ma Kubańczyków, bo im nie wolno w nich przebywać. Langusty, które tam jedliśmy, a nawet wołowina, są tylko dla turystów, bo to towary deficytowe. W ogóle niechętnie patrzy się na Kubańczyków kontaktujących się z przyjezdnymi.

Na pytanie, czy rzeczywistość na Kubie zmieniła się od 1981 roku, Torres mówi: – Jest podobnie, ale w Kubańczykach zaszły zmiany. Nie pociąga ich już romantyzm rewolucji. Mają dosyć wypatrywania horyzontu, za którym jest lepsze jutro. Uświadomili już sobie, że to wieczna bajka.

Ze szczególnym sentymentem Jose wspomina w filmie swego nieżyjącego ojca, świetnego muzycznego samouka, który wprowadził syna w świat salsy. Z ostatniej podróży syn i żona przywieźli dla Jose ręcznie wykonaną gitarę.