Polski dokument umiera w TVP

A że byłoby co pokazywać – nie ma wątpliwości. Nominowany w tym roku do Oscara polski dokument „Królik po berlińsku” Bartka Konopki jest dowodem, że powstają u nas znakomite filmy tego gatunku. Głównie dzięki uporowi autorów. Często nawet uznani dokumentaliści składający projekty nowych obrazów odchodzą z TVP z kwitkiem. Powód stale podawany jest ten sam – brak pieniędzy.

Mimo że coraz częściej telewizyjne dokumenty współfinansują PISF i inni koproducenci, realizuje się ich coraz mniej. Zakup filmów zagranicznych jest o wiele tańszy niż produkcja polskich. Przeciętnie to kilkaset dolarów wobec kilkudziesięciu tysięcy polskich złotych. Jednak takie komercyjne podejście przeczy zadaniom wyznaczonym dla TVP.

[srodtytul]Ofiara polityki[/srodtytul]

– Nie można wciąż odkładać wszystkiego na później – oburza się Jacek Bławut. – Dokumentalista to człowiek, który opisuje rodzące się zjawiska. Opowiadanie o nich po jakimś czasie to jak musztarda po obiedzie.

– Od pięciu lat nie nakręciłem filmu – denerwuje się Andrzej Titkow. – To, co się dzieje, woła o pomstę do nieba. W telewizji dokument przestał istnieć, a to oznacza dla niego brak alternatywy. By pojawił się w kinie, musi być pełnometrażowy i spełnić kryteria, jakich wiele obrazów tego gatunku nie udźwignie. Projekty, które chciałem zrealizować, nadawały się do realizacji wyłącznie w telewizji publicznej. Zostały odrzucone, a podobno jej zadaniem jest misja.

– Na pewno coś się skończyło – potwierdza Maria Zmarz-Koczanowicz. – Najbardziej żałuję, że w telewizji nie ma już środowiska dokumentalistów, któremu o coś chodziło. Nie ma wspólnych kolaudacji, oczekiwania na kolejną premierę. To dziwne, tym bardziej że nasz dokument jest bardzo ciekawy i różnorodny. Nawet gdy fabuła przeżywała zły okres – polscy dokumentaliści zdobywali nagrody na najważniejszych festiwalach. Publiczna telewizja została za bardzo skażona polityką. Dokument też padł tego ofiarą. Bardzo nad tym boleję. Poczucie sensu odzyskuję w szkole filmowej, w której uczę. To miejsce, w którym naprawdę chodzi o sztukę.

[srodtytul]Dominacja powtórek[/srodtytul]

W Jedynce obecnie dokument ma tylko jedno stałe pasmo – w środy w okolicach północy. Jednak pokazywane są w nim filmy nie tylko polskie. W Dwójce od lat dominuje dokument zagraniczny. Nasze trafiają tam jedynie okazjonalnie – dobrze, jeśli raz w miesiącu. Sytuację ratować mają cykle, jak ostatnio „Historie prawdziwe” przypominające najsłynniejsze krajowe śledztwa. W niepamięć odeszły świetne filmy pokazywane w paśmie „Dwójki artystycznej”, które jeszcze kilka lat temu pojawiały się premierowo niemal co tydzień.

Dzięki zabiegom kierującego wówczas redakcją Jerzego Kapuścińskiego nakręconych zostało wiele portretów muzyków, aktorów, reżyserów. Pokazywane były w cyklu „Encyklopedia sztuki XX wieku”. Dziś są już tylko powtórki i kompromitujące zaleganie na półkach jak w przypadku filmu o prof. Marii Janion, który czekał na emisję pięć lat. W ubiegłym roku Redakcja Widowisk Artystycznych Dwójki wyprodukowała siedem filmów, na ten rok ma podobne plany. W nocnym paśmie dominują więc powtórki.

[srodtytul]Misja prywatna[/srodtytul]

Jednak dzięki determinacji autorów filmy dokumentalne powstają. Jednym z pierwszych, którzy zdecydowali się na samodzielną produkcję, był Jacek Bławut.