Polska między Północą i Południem. Pomysł jak pobudzić unijną gospodarkę

To będzie pierwsze poważne zadanie dla Donalda Tuska w roli przewodniczącego Rady Europejskiej. W ubiegłym tygodniu najpierw prezydent Hollande, a potem premier Renzi zapowiedzieli, że ich kraje nie zdołają wypełnić unijnych norm, obniżając deficyt poniżej 3 proc. PKB przed 2017 r. z powodu gospodarczej stagnacji. Aby utrzymać wiarygodność przeforsowanego w czasie kryzysu paktu fiskalnego, kanclerz Angela Merkel powinna teraz wymusić na Brukseli nałożenie na oba państwa wielomiliardowych kar.

To jednak doprowadziłoby do otwartego konfliktu między najważniejszymi stolicami Unii o trudnych do przewidzenia skutkach. Obie strony na razie ograniczają się więc do wojny werbalnej: Paryż i Rzym domagają się od Berlina zwiększenia wydatków w celu pobudzenia wzrostu, Berlin oskarża oba kraje o zaniechanie reform.

– Chcemy pogodzić ogień i wodę, pogodzić północ i południe Europy, proponując zwiększenie wydatków na rozbudowę infrastruktury i wzrost gospodarczy, ale nie poprzez zwiększenie wydatków publicznych, tylko mobilizację wolnego kapitału prywatnego na rynkach finansowych – mówi „Rz" minister ds. europejskich Rafał Trzaskowski. – Ponieważ Polska utrzymała w minionych latach w ryzach finanse publiczne, teraz będzie wiarygodna w roli pośrednika – dodaje.

Chodzi o wysunięty w ostatnich dniach przez ministra finansów Mateusza Szczurka plan powołania specjalnego funduszu, który w ciągu pięciu lat mógłby osiągnąć nawet 700 mld euro. Najpierw wszystkie kraje Unii wniosłyby kapitał początkowy do nowej struktury (łącznie 60 mld euro w 2015 r.), która pod kierunkiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) zajęłaby się finansowaniem projektów rozwoju infrastruktury transportowej, energetycznej, informatycznej czy zbrojeniowej o znaczeniu ogólnoeuropejskim. Te jednak stopniowo miałyby zostać sprzedane inwestorom prywatnym. Nowy pomysł docelowo nie obciążałby więc długu i deficytu państw Unii, przyczyniłby się natomiast do pobudzenia wzrostu – przekonuje Warszawa.

– Przywódcy Unii zapewne zajmą się tym projektem już na szczycie w Brukseli w październiku, ale to będzie przede wszystkim zadanie dla Donalda Tuska – przyznaje Trzaskowski.

Były premier stanie na czele Rady Europejskiej 1 grudnia. O ile jednak pomysł Szczurka został od razu przyjęty z entuzjazmem w Rzymie i Paryżu (powiedział o tym „Rz" ambasador Francji w Warszawie), o tyle przekonanie do niego Niemiec będzie dla Tuska wyzwaniem.

– Jesteśmy w kontakcie z Merkel. Jej reakcja nie jest tak negatywna, jak mogliśmy sądzić – twierdzą polskie źródła dyplomatyczne.

Jednak Hans-Werner Sinn, prezes monachijskiego Instytutu na rzecz Badań Gospodarczych (IFO) i jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów za Odrą, przyznaje „Rz":

– Proponowany program jest zbyt ogólny. Zasadniczo wspólnota narodów nie powinna się zajmować krajowymi projektami rozwoju infrastruktury. Zgodnie z regułami subsydiarności jest tylko odpowiedzialna za projekty o charakterze transgranicznym. A dla tych UE ma już jasno określony budżet. Nowy unijny program inwestycyjny może przekształcić się w ukryty budżet, który kumuluje długi rządów bez wykazywania tego w rachunkach krajów członkowskich Unii – ostrzega Sinn.

Gdyby projekt Szczurka wszedł w życie, Niemcy finansowałyby jego największą część. Jednak przedstawiając swój pomysł najpierw w „Financial Times", a potem we francuskim dzienniku gospodarczym „Les Echos", polski minister nie tylko zapowiedział, że Polska także dołoży się do funduszu, ale i  przyznał, że nowe środki w pierwszej kolejności wcale nie trafią do naszego kraju, tylko na południe Europy.

– Przedłużające się wysokie bezrobocie może doprowadzić do powstania straconego pokolenia i rozbicia więzi społecznych w Unii Europejskiej. Skrajne partie stają się coraz potężniejsze, a nie powinniśmy zapominać, że to recesja i deflacja doprowadziły do umocnienia się totalitaryzmu i zrujnowały nasz kontynent przez wojnę światową 75 lat temu – podkreśla Szczurek, używając argumentów, na które Berlin jest czuły.