Za demokratyczne państwo prawa uważa się państwo, w którym obowiązujące prawo zajmuje pozycję nadrzędną w systemie politycznym, ogranicza rządzących i wyznacza zakres ich kompetencji, a obywatelom gwarantuje szereg praw i wolności. W takiej koncepcji państwa wszelkie organy i instytucje mogą działać jedynie w ramach określonych przez prawo i realizować przyznane im kompetencje. Z kolei obywatel - w tej koncepcji państwa - ma prawo czynić wszystko to, czego prawo mu nie zakazuje.
Kluczowym elementem demokratycznego państwa prawa jest trójpodział władzy - w ramach którego władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza funkcjonują niezależnie i, w modelu idealnym, wzajemnie się kontrolują i ograniczają. Trójpodział władzy ma gwarantować m.in. to, by żadna z instytucji władzy nie zdobyła nadmiernego zakresu kompetencji, przez co mogłaby zagrażać zdominowaniem dwóch pozostałych (najczęściej zagrożenie takie powstaje, gdy zbyt duże kompetencje zyskuje władza wykonawcza).
W państwie prawa nadrzędnym dokumentem wyznaczającym ramy do funkcjonowania państwa jest konstytucja. Wszystkie przepisy stanowione w państwie muszą być z nią zgodne.
Trójpodział władzy ma gwarantować m.in. to, by żadna z instytucji władzy nie zdobyła nadmiernego zakresu kompetencji
Ważnym elementem państwa prawa jest funkcjonowanie niezawisłych sądów, niezależnych od władzy wykonawczej. Sądy są w państwie prawa instytucją, która ma gwarantować ochronę praw i wolności obywatelskich.
