Sąd Najwyższy: interes spadkobierców to priorytet

Jeżeli w trakcie sprawy spadkowej umrze jeden z uprawnionych, sąd w tym postępowaniu orzeknie także o nabyciu spadku po nim.

Publikacja: 30.10.2023 07:23

Sąd Najwyższy: interes spadkobierców to priorytet

Foto: Adobe Stock

To sedno najnowszej uchwały Sądu Najwyższego, która wyjaśnia, jak postępować w takiej sytuacji.

Z tą nierzadką kwestią spotkał się Sąd Okręgowy w Opolu w sprawie z wniosku K. z udziałem kilku uczestników o dział spadku po jego rodzicu i zniesienie współwłasności. W jej trakcie jednak sam wnioskodawca zmarł.

Nie doczekał podziału

Sąd Rejonowy zawiesił sprawę do czasu wyjaśnienia kwestii dziedziczenia po tym kolejnym zmarłym (wnioskodawcy w tej sprawie), a potem odmówił podjęcia go. Wskazał, że nie jest władny rozstrzygnąć, kto jest spadkobiercą po K., bo wymaga to dogłębnej analizy stanu faktycznego i prawnego sporządzenia przez niego testamentu, który nie był zresztą prosty. K. odwoływał dotychczasowe testamenty, gdzie miał pozbawić syna prawa do zachowku. Ale co do tego też były wątpliwości, ponieważ zdążył jeszcze złożyć zeznanie przed sądem, zaprzeczając, aby w ostatnich dniach podpisywał u notariusza jakikolwiek dokument. Sąd znał zaś jego majątkowy konflikt w rodzinie.

Nie było więc pewności co do kręgu spadkobierców testamentowych pierwszego zmarłego. Kodeks cywilny (art. 680) wymaga zaś, aby we wniosku o dział spadku powołać postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, który ma taką samą moc.

Jeżeli nie został jeszcze sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego, stosując przepisy o stwierdzenie nabycia spadku (art. 681 k.c.).

Ten drugi przepis nie jest jednak jednoznaczny i nastręczał problemów w praktyce.

Rozpatrując zażalenie na odmowę kontynuowania sprawy, Sąd Okręgowy w Opolu w składzie: sędziowie Grzegorz Kowolik, Joanna Mościcka-Mazurek i Adam Cąkała, powziął wątpliwości, które zawarł w pytaniu prawnym do SN, gdyż orzecznictwo i nauka prawa nie dają jasnej odpowiedzi i funkcjonują dwie wykładnie art. 681 k.p.c., szersza i węższa.

Czytaj więcej

Trudno dzielić schedę, gdy umiera spadkobierca

Dwa podejścia - uchwała Sądu Najwyższego

Według pierwszej, ponieważ dział spadku zawsze poprzedza prawomocne potwierdzenie nabycia spadku (czy to sądowe, czy notarialne), może on dotyczyć tylko osób zmarłych przed wszczęciem postępowania działowego.

Według drugiego, ponieważ wniosek o dział spadku zawiera w sobie żądanie stwierdzenia nabycia spadku także przez spadkobierców, którzy zmarli przed dokonaniem działu spadku, to wydaje się, że art. 681 k.p.c. ma zastosowania także w sytuacji, gdy w toku postępowania działowego zmarł uczestniczący w nim spadkobierca lub nabywca spadku i w jego trakcie sąd powinien to zbadać i rozstrzygnąć.

Sąd Najwyższy w składzie: sędziowie Tomasz Szanciło, Jacek Widło i Dariusz Pawłyszcze, przychylił się do tego drugiego stanowiska, podejmując uchwałę: Stwierdzenie nabycia spadku na podstawie art. 681 k.p.c. może dotyczyć także spadkobierców, którzy zmarli po wszczęciu postępowania o dział spadku.

Prof. Iwona Sepioło-Jankowska, UAM, adwokatka, ocenia, że z praktycznego punktu widzenia rozwiązaniem optymalnym dla zabezpieczenia interesów współspadkobierców i sprawnego postępowania, a nawet przyspieszenia zakończenia sprawy, jest prawna możliwość przeprowadzenia przez sąd dokonujący działu spadku postępowania w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po uczestniku, który zmarł w toku takiego postępowania.

Sygnatura akt: III CZP 18/23

Opinia dla „Rzeczpospolitej”
prof. Bogudar Kordasiewicz, radca prawny

Sąd Najwyższy dokonał rozszerzającej wykładni art. 681 k.p.c. W niektórych sprawach przyspieszy ona bieg postępowania. W innych, w razie śmierci uczestnika, do udziału w sprawie trzeba będzie wzywać kolejne osoby, więc korzyści z punktu widzenia ekonomii procesowej mogą okazać się pozorne. Znaczenie uchwały może być też mniejsze, niż mogłoby się wydawać. SN stworzył bowiem jedynie możliwość, a nie obowiązek stwierdzenia nabycia spadku po uczestniku postępowania działowego w jego toku. Jak wolno przypuszczać, sądy będą unikały kroczenia śladem uchwały w bardziej skomplikowanych sprawach spadkowych, aby inny sąd je rozwikłał.

To sedno najnowszej uchwały Sądu Najwyższego, która wyjaśnia, jak postępować w takiej sytuacji.

Z tą nierzadką kwestią spotkał się Sąd Okręgowy w Opolu w sprawie z wniosku K. z udziałem kilku uczestników o dział spadku po jego rodzicu i zniesienie współwłasności. W jej trakcie jednak sam wnioskodawca zmarł.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?