SN: jeden testament obojga małżonków może być ważny

Jak informuje Prokuratura Krajowa, sprawa dotyczy nieruchomości, którą małżeństwo przekazało swojej córce testamentem (tzw. allograficznym) sporządzonym w 1980 roku w obecności Sekretarza Gminy i Miasta Kałuszyn oraz dwóch innych świadków. Poza córką małżeństwo miało jeszcze dwóch synów.

Z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłych w latach 80-tych ub. wieku dziadkach wystąpił w grudniu 2010 r. wnuk – syn córki, która miała odziedziczyć nieruchomość zgodnie z wolą rodziców. W postępowaniu spadkowym brała też udział wnuczka – córka jednego z synów. Trzeci syn nie zajął stanowiska w sprawie.

Czytaj więcej

Prawo rodzinne

Pisemnie, u notariusza albo na statku - jak sporządzić ważny testament

Najpierw trzeba sprawdzić, czy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu.

Świadkowie potwierdzili ostatnią wolę

W toku postępowania spadkowego Sąd Rejonowy w Mińsku Mazowieckim przesłuchał dwójkę świadków sporządzania testamentu. Obie zeznające kobiety potwierdziły autentyczność ostatniej woli małżeństwa, przy czym ówczesna sekretarz kałuszyńskiego urzędu odnosząc się do kształtu testamentu poinformowała, że uznała wówczas, iż skoro testament stanowił rozporządzenie wspólnym majątkiem małżeństwa, to ich ostatnia wola także jest wspólna i ma odzwierciedlenie w jednym dokumencie.

Postanowieniem z grudnia 2011 roku Sąd Rejonowy w Mińsku Mazowieckim uznał, że w tej sprawie dziedziczenie winno się odbyć na podstawie ustawy, wobec nieważności testamentu. Przesłanką takiej decyzji sądu był art. 942 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.

Sąd podzielił majątek na cztery równe części między dzieci i ich zmarłą matkę, a następnie część zmarłej 5 lat po mężu kobiety podzielił po równo między trójkę rodzeństwa. Orzeczenie to uprawomocniło się na początku 2012 roku, gdyż nikt go nie zaskarżył. 

Ziobro po stronie wnuka

Z wnioskiem o wywiedzenie skargi nadzwyczajnej od postanowienia Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim zwrócił się do Prokuratora Generalnego syn beneficientki testamentu. Po przeprowadzeniu analizy sprawy Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro skierował do Sądu Najwyższego skargę nadzwyczajną stawiającą zarzuty nieuszanowania ostatniej woli spadkodawców wbrew obowiązującym przepisom, w tym Konstytucji RP.

W ocenie Prokuratora Generalnego w sprawie istniały przesłanki konwersji nieważnego testamentu alograficznego w ważne testamenty ustne spadkodawców. Nie dostrzegając tej okoliczności sąd naruszył art. 21 ust. 1 i art. 64 ustawy zasadniczej (prawo do własności i do dziedziczenia), a także przepisów kodeksu cywilnego regulujących kwestie dziedziczenia (art. 926 §2 w zw. z art. 952 §1 i 2).

Wola spadkodawcy przede wszystkim

Sąd Najwyższy postanowieniem z 29 marca 2023 r. stwierdził, że skarga nadzwyczajna zasługuje na uwzględnienie. W uzasadnieniu orzeczenia podkreślił, że rdzeniem prawa dziedziczenia jest swoboda kształtowania testamentu. Dziedziczenie na podstawie ustawy winno mieć jedynie charakter subsydiarny, w sytuacjach niepodjęcia decyzji wyznaczenia kręgu spadkobierców. Generalnie jednak pierwszeństwo przyznaje się woli spadkodawcy. Zasada ta wynika z samej Konstytucji RP, przy czym to na organach państwa spoczywa obowiązek ustanowienia i zabezpieczenia odpowiednich procedur, mających na celu stwierdzenie nabycia spadku.

SN podkreślił, że w niniejszej sprawie obowiązek ochrony wszelkich praw spadkodawców nie został spełniony z powodu niezachowania poprawnej formy testamentu przez sekretarza urzędu. Nie powinno to jednak niweczyć woli spadkodawców.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Sąd Najwyższy: małżonkowie nie mogą napisać wspólnie ostatniej woli

Małżonkowie nie napiszą wspólnie ostatniej woli. Mogą oświadczyć ustnie w tej sprawie wobec tych...