Najlepsze biblioteki - ranking Rzeczpospolitej

Redakcja „Rzeczpospolitej" we współpracy z Instytutem Książki po raz pierwszy przygotowała ranking bibliotek w gminach, które mają mniej niż 15 tys. mieszkańców. To właśnie w takich miejscowościach biblioteka jest nie tylko wypożyczalnią książek, ale także, a może przede wszystkim, oknem na świat, często jedynym promotorem kultury i wiedzy. Chcemy wskazać i wyróżnić gminy, które przekształcają biblioteki w takie właśnie miejsca.

Zwycięzcą rankingu została biblioteka w Czechowicach-Dziedzicach (woj. śląskie). Zaraz za nią uplasowały się placówki w Siewierzu (także woj. śląskie) oraz w Człuchowie (woj. pomorskie).

To trójka liderów, ale nasze zastawienie pokazało, że mimo ogólnej mizerii finansowej i spadku czytelnictwa biblioteki na wsiach i w małych miasteczkach potrafią się modernizować. Aż 97 proc. jednostek uwzględnionych w rankingu, oferuje czytelnikom dostęp do Internetu, a 52 proc. posiada stronę internetową. 57 proc. prowadzi różnego rodzaju kółka zainteresowań; u rekordzisty – w Czarnym Dunajcu – jest ich aż 14.

Pozytywne przykłady

Co ciekawe, 44 proc. bibliotek jest przystosowanych do obsługi osób niepełnosprawnych. Chodzi tu zarówno np. o podjazd dla wózków, jak i posiadanie w ofercie audiobooków. Większość dba o podnoszenie kompetencji personelu – pracownicy, aż 79 proc., biorą udział co najmniej w jednym rocznie szkoleniu podnoszącym kompetencje pozabiblioteczne.

Pozytywne przykłady zmian można mnożyć. Choćby Bytom Odrzański (woj. lubuskie) – to tu dotacje (także inwestycyjne) na bibliotekę ze strony samorządu okazały się największe w naszym zestawieniu. W 2010 r. wyniosły (według danych podanych w ankiecie) 3,5 proc. budżetu gminy przy średniej wynoszącej 0,85 proc.

– Z władzą lokalną dobrze się nam współpracuje – mówi Janina Czechanowska, dyrektor biblioteki w Bytomiu Odrzańskim. Dzięki środkom z gminnego budżetu udało się zrealizować spory unijny projekt o wartości ok. 625 tys. zł współfinansowany z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Zmodernizowano placówkę w Bytomiu oraz na potrzeby punktów bibliotecznych wyremontowano świetlice we wsiach Wierzbnica i Drogomil.

Sporo na rozwój bibliotek przeznaczają też władze gminy Wiązów z woj. dolnośląskiego (ok. 2,7 proc. budżetu w 2010 r., czyli aż 630 tys. zł na bieżącą działalność).

– Dla nas biblioteka to sposób na kreowanie życia kulturalnego – mówi burmistrz gminy Henryk Ożarowski. Chcemy przyzwyczajać ludzi, przede wszystkim tych najmłodszych, do czytania. Bo czytanie daje wiedzę o świecie, budzi jego ciekawość i sprzyja kreatywnym zachowaniom – wyjaśnia burmistrz.

Dodatkowe finansowanie

Poza wsparciem z budżetu gminnego dyrektorzy bibliotek starają się pozyskać jak najwięcej dotacji z innych, zewnętrznych źródeł. Średnio w naszym zestawieniu (z pominięciem ministerialnego programu „Zakup nowości wydawniczych do bibliotek") wyniosły one w ubiegłym roku 5,2 proc. budżetu bibliotek.

Najwięcej w stosunku do swojego „zwykłego" budżetu pozyskała placówka w Gronowie Elbląskim (woj. warmińsko-mazurskie) – aż 147 proc., dzięki czemu udało się jej poprawić stan infrastruktury.

– Skorzystaliśmy nie tylko z unijnego wsparcia na inwestycje, ale także m.in. z 8,3 tys. zł grantu z Programu Rozwój Bibliotek. Dzięki temu mamy komputery i dostęp do Internetu – podkreśla dyr. Janina Czechanowska z Bytomia Odrzańskiego (dotacje w 2010 r. to w sumie 82 proc. jej budżetu).

Podobnie jest w gminie Boronów (woj. śląskie). – Dzięki pieniądzom z Akademii Orange kupiliśmy komputery, z których mogą korzystać nasi użytkownicy, a także pokrywamy rachunki za Internet – opowiada Janina Matjeka, dyrektor biblioteki.

Najwięcej czytelników

Świetnym przykładem, że mimo trudnych warunków można się rozwijać, jest też biblioteka w Krynicy Morskiej (woj. pomorskie). W naszym rankingu zajęła pierwsze miejsce w kategorii czytelnictwo (liczba czytelników biblioteki w przeliczeniu na 1000 mieszkańców), pierwsze miejsce w kategorii powierzchnia placówki (razem z filiami, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) oraz pierwsze miejsce w kategorii nowe książki zakupione w 2010 r. (w przeliczeniu na 100 mieszkańców). – Cieszą nas tak dobre wyniki – komentuje Anna Brzezińska, dyrektor biblioteki. – Po części to wynik naszego położenia. Bo tak dużo czytelników (882 przy średniej 146) zapewniają nam turyści, którzy podczas urlopów chętnie sięgają po książki.

– W 2010 r. przenieśliśmy się do świeżo wyremontowanego budynku Ochotniczej Straży Pożarnej. Mamy tu dużą salę widowiskową, dzięki czemu możemy organizować różnego rodzaju imprezy kulturalne. W Krynicy Morskiej nie ma domu kultury, to my pełnimy taką funkcję – podkreśla dyrektor Brzezińska. – Stąd w bibliotece są i spotkania autorskie, i zajęcia z tańca, aerobicu czy muzyczne.

Za to biblioteka w Skórczu (woj. pomorskie) ma największy księgozbiór. Wynosi on 1514 woluminów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców przy średniej 437. – Im więcej książek, tym więcej zadowolonych czytelników – wyjaśnia dyrektor Mirosława Szarmach.

Wręczenie wyróżnień i debata

Uroczyste ogłoszenie wyników rankingu bibliotek „Rz" i Instytutu Książki oraz wręczenie dyplomów laureatom odbędzie się dzisiaj o godz. 11 podczas Targów GMINA w Poznaniu (Międzynarodowe Targi Poznańskie, sala konferencyjna, pawilon 4). Imprezie będzie towarzyszyła debata: „Biblioteka gminna – mądra inwestycja w kulturę", z udziałem Grzegorza Gaudena (Instytut Książki) i Jacka Wojnarowskiego (Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności).

Jak powstał ranking

Przygotowując zestawienie, wysłaliśmy ponad 2300 ankiet do wszystkich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich oraz miast mających mniej niż 15 tys. mieszkańców. Uzyskaliśmy ponad 600 odpowiedzi. Ankieta zawierała 16 pytań. Ocenialiśmy: powierzchnię biblioteki i filii w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (można było za to uzyskać maks. 30 pkt), ile godzin tygodniowo jest czynna biblioteka (maks. 20 pkt), wielkość księgozbioru w przeliczeniu na 100 mieszkańców (20 pkt), nowe książki zakupione w 2010 r. (30 pkt), szkolenia (10 pkt), udział dotacji podmiotowej dla biblioteki w budżecie gminy w 2010 r. (30 pkt), pozyskane przez bibliotekę środki pozabudżetowe w 2010 r. (20 pkt). Najwyższą liczbę punktów uzyskiwały te biblioteki, w których wskaźniki były wyższe niż 1,75 proc. średniej ze wszystkich bibliotek, nie przyznawaliśmy punktów, gdy wskaźnik stanowił mniej niż 0,25 proc. średniej.

Przyznawaliśmy też punkty za dostępne dla czytelników tytuły prasowe (dzienniki, tygodniki, prasa dla dzieci itp.) – maksymalnie 20 pkt. Dodatkowo biblioteki otrzymywały punkty za udogodnienia dla osób niepełnosprawnych i posiadanie strony internetowej (po 5 pkt), dostępność Internetu dla czytelników (20 pkt), działające przy bibliotece kółka czytelnicze, artystyczne, literackie etc. (10 pkt) oraz wolontariat (10 pkt). Kolejne 20 pkt można było uzyskać, jeśli strategia rozwoju gminy zawierała strategię rozwoju biblioteki.

Oprócz odpowiedzi na ankietę wykorzystaliśmy dane z GUS o liczbie czytelników w bibliotece na 1000 mieszkańców oraz liczbie wypożyczonych książek przez jednego czytelnika w 2010 roku. Za te wskaźniki można było otrzymać maks. po 25 pkt. W sumie w całym rankingu biblioteka mogła uzyskać 300 pkt.

—aor

Czytaj także w serwisie:

Samorząd

»

Zadania

»

Oświata i edukacja

Samorząd

»

Zadania