Osoby, wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego, mogą bez przeszkód kandydować na wójta bądź radnego. Jeżeli zaś taki wyrok zapadł wobec nich już po objęciu funkcji, mandatu nie stracą. Tak jest od wejścia w życie przepisów ustawy z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (DzU nr 21, poz. 112 ze zm.), czyli od 1 sierpnia 2011 r.
Problemy interpretacyjne
Państwowa Komisja Wyborcza w stanowisku z listopada 2011 r. uznała, że taka teza jest nie do przyjęcia. W jej opinii racjonalny ustawodawca nie mógł założyć, że ocena, czy nastąpiło wygaśnięcie mandatu z powodu utraty biernego prawa wyborczego, będzie następowała na podstawie innych przesłanek niż ocena biernego prawa wyborczego kandydata biorącego udział w wyborach uzupełniających. Dlatego w opinii PKW do końca bieżącej kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego ocena, czy nastąpiła utrata biernego prawa wyborczego, czy też nie – następuje na podstawie przepisów dotychczasowych, czyli właśnie ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.
Ze stanowiskiem tym nie zgadzają się samorządowcy. – Utrata prawa wybieralności nie jest elementem procesu wyborczego
– ripostuje Kazimierz Hudziak, sekretarz gminy Kleszczów. – Gdyby przyjąć je za słuszne, trzeba by uznać, że kodeks wyborczy w zakresie określającym prawa wyborcze nie wszedł w życie 1 sierpnia 2011 r., ale wtedy musiałby istnieć przepis, który wprost by o tym przesądzał. Takiego przepisu w kodeksie wyborczym oraz w przepisach wprowadzających tę ustawę w życie brak – argumentuje samorządowiec.
Zmiana przesłanek
Zarówno kodeks wyborczy, jak i ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, a także ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta jako jedną z przesłanek wygaśnięcia mandatu samorządowca wskazuje „utratę prawa wybieralności lub brak takiego prawa w dniu wyborów". Zgodnie bowiem z treścią obowiązującego od 1 sierpnia 2011 r. art. 11 § 2 kodeksu wyborczego bierne prawo wyborcze nie przysługuje wyłącznie osobom skazanym prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. A także osoba, wobec której wydano prawomocne orzeczenie pozbawiające biernego prawa wyborczego za kłamstwo lustracyjne.
