Ekolodzy muszą wykazać interes społeczny - wyrok NSA

Realizacja celów statutowych nie oznacza automatycznie wystąpienia interesu społecznego. Taka konkluzja wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 kwietnia 2019 r. (II OSK 1461/17), w którym sąd oddalił skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2017 r. (sygn. IV SA/Wa 2469/16) w przedmiocie odmowy dopuszczenia na prawach strony do udziału w postępowaniu administracyjnym. Wyrok został wydany w następującym stanie faktycznym.

Wniosek organizacji ekologicznej

Inwestor złożył wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia polegającego na budowie gazociągu wysokiego ciśnienia związanego z przyłączeniem gazociągu do zakładu inwestora. W toku tego postępowania stowarzyszenie ekologiczne wystąpiło do organu prowadzącego postępowanie – regionalnego dyrektora ochrony środowiska (RDOŚ) – o dopuszczenie do udziału w postępowaniu na prawach strony.

Czytaj także: Postępowanie administracyjne: prawo strony do „ostatniego słowa"

Jako podstawę prawną wniosku stowarzyszenie wskazało art. 44 ust. 1 ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa środowiskowa), lub alternatywnie, w zależności od przepisów mających zastosowanie w sprawie, art. 31 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.).

Następnie RDOŚ poinformował stowarzyszenie, że postanowieniem stwierdził brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla ww. przedsięwzięcia. Z tego względu wskazany przepis art. 44 ust. 1 ustawy środowiskowej nie będzie miał zastosowania. Ponadto, na podstawie art. 31 § 2 k.p.a. RDOŚ odmówił dopuszczenia stowarzyszenia do udziału w ww. postępowaniu, wskazując, że stowarzyszenie nie wykazało spełnienia przesłanek wynikających z art. 31 § 1 pkt 2 k.p.a.

Na postanowienie RDOŚ stowarzyszenie złożyło zażalenie do generalnego dyrektora ochrony środowiska (GDOŚ). Po rozpatrzeniu tego zażalenia GDOŚ utrzymał jednak w mocy zaskarżone postanowienie. W ocenie GDOŚ stowarzyszenie nie wykazało, że jego uczestnictwo w postępowaniu uzasadnione jest interesem społecznym. Zdaniem GDOŚ podane przez stowarzyszenie okoliczności są ogólne i nie wykazują istnienia interesu społecznego.

Skarga do WSA

Od postanowienia GDOŚ stowarzyszenie złożyło skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (WSA). W skardze stowarzyszenie zarzuciło GDOŚ m.in. naruszenie art. 31 § 1 k.p.a. poprzez niedopuszczenie do udziału w postępowaniu w sytuacji, gdy m.in.:

- jest to uzasadni one celami statutowymi stowarzyszenia, do których należy m.in.: ochrona środowiska, wspieranie i rozwój krajobrazu naturalnego, ochrona ekosystemów,

- przemawia za tym interes społeczny, ponieważ stowarzyszenie aktywnie działa w postępowaniach środowiskowych od 2004 roku, czuwając nad przebiegiem procesów inwestycyjnych na terenie miasta, gdzie siedzibę ma stowarzyszenie, i okolic. Ponadto jego udział w postępowaniu zapewnia nadzór nad przestrzeganiem przez organ administracyjny przepisów prawa oraz norm środowiskowych, a stowarzyszenie posiada poparcie społeczności lokalnej.

WSA nie podzielił argumentacji zawartej w skardze i ją oddalił. Sąd zwrócił uwagę, że pojęcie „interesu społecznego" wymaga każdorazowej, indywidualnej oceny w konkretnej sprawie. Samo odwoływanie się do celów statutowych organizacji, nie jest wystarczające do przyjęcia, że interes społeczny w danej sprawie przemawia za podjęciem przez organ działań żądanych przez tę organizację.

Jednocześnie WSA zaznaczył, że argumentacja świadcząca o zasadności dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu w oparciu o interes społeczny powinna wynikać z pisma złożonego przez organizację społeczną, w tym przypadku przez stowarzyszenie. Tymczasem argumentacja stowarzyszenia jest zbyt ogólnikowa i opiera się wyłącznie na próbie wykazywania istnienia interesu społecznego poprzez podkreślanie realizacji celów zawartych w statucie stowarzyszenia. Cel społeczny powinien być skonkretyzowany i  powiązany z daną sprawą, w której występuje stowarzyszenie. Stowarzyszenie nie sprostało temu zadaniu.