Wypalenie zawodowe urzędnika

Rz: W obiegowej opinii praca urzędnika kojarzy się często ze stabilizacją, ale także z rutyną, uniformizacją czy mało twórczymi zadaniami. Czy w związku z tym pracownik administracji publicznej należy do grupy szczególnie narażonej na wypalenie zawodowe? Czym ono jest i jak się objawia?

Mirosław Słowikowski: Często czytam i słyszę wypowiedzi, które sugerują, że praca urzędnika jest szczególnie wypalająca. Będąc wykładowcą i trenerem, pracuję zarówno z przedstawicielami biznesu, jak i urzędnikami. I przyznam szczerze, że nie zauważam takiej korelacji. Przekonanie, że w biznesie środowisko pracy jest bardziej dynamiczne i ciekawsze, nie zawsze jest prawdziwe. Zmiany, które zaszły w urzędach w ostatnim dziesięcioleciu, są widoczne. Nadal problemem są jednak zarobki, zamrożone od wielu lat. Jest to powodem frustracji urzędników, ponieważ stawia się im wymagania porównywalne do tych w biznesie, a czasem nawet wyższe. Łatwo zatem pomylić wypalenie z frustracją. Jest jeden czynnik, który bez względu na miejsce zatrudnienia wpływa wypalająco: zbyt długi okres pracy na jednym stanowisku, wykonywanie tych samych obowiązków. Wypalający się pracownik to taki, którego praca zaczyna nużyć, kojarzy się z przymusem, od którego nie ma odwrotu. Biznes stara się o większą rotację, tak by pracownik wykonywał różnorodne zadania.

Jak skutecznie walczyć z wypaleniem zawodowym?

Trudno w kilku zdaniach odpowiedzieć na to pytanie, gdyż często wypalenie zawodowe łączy się z kryzysami osobistymi. Kiedy praca nie sprawia najmniejszej satysfakcji, niszczy chęci do zmian i działania. Bardzo często taka sytuacja wpływa na życie osobiste i ogólną frustrację. W mojej opinii należy poszukać nieco głębiej przyczyn wypalenia. Nawet jeśli osiem godzin w pracy wywołuje zmęczenie, nadmierny stres i przeciąża organizm, to drobna reorganizacja tego, co następuje po tych ośmiu godzinach, jest pierwszym krokiem do odbudowy chęci do działania. Zamiast działać proaktywnie, często wolimy przybrać pozycję ofiary. Wytłumaczeń przed samym sobą mamy wiele. Obowiązki domowe, dzieci, pranie, sprzątanie oraz słowa „muszę" i „powinienem" dominują życie. Nie umiemy wykorzystać czasu, zarówno w pracy, jak i w domu.

Jest pan twórcą narzędzia diagnostycznego Smart9 Self Diagnostics, badania indywidualnego stylu zarządzania sobą. Na czym ono polega i jaka może być jego rola w administracji i biznesie?

Mówiąc precyzyjnie, narzędzia SMART9 tworzymy z Tomaszem Curlejem, jednym z najwybitniejszych w Polsce znawców osobowości człowieka w Polsce. Kilkanaście lat temu doszliśmy do wniosku, że papugujemy, głównie po Amerykanach, narzędzia, które powstały w odmiennej kulturze pracy i życia. Wszelkie badania typu DISC, MBTI czy INSIGHTS są w Polsce dość popularne, ale mają wiele wad. Bada nas system komputerowy, a wyniki generuje komputer. Autorefleksja, która ma zawsze efekt odkrywczy, schodzi na dalszy plan. SMART9 nie ma nic z systemu komputerowego, który rysuje pajączki i inne ładne obrazki. Są to narzędzia autodiagnostyki, które wykładowca lub trener tylko wspomaga. Uczestnik poprzez głęboką autorefleksję sam dochodzi do wniosków, jakie – często nieuświadomione – mechanizmy nim kierują. Gdy odkrywa takie proste sprzężenie zwrotne, zaczyna myśleć o swoim potencjale jako wielkiej sile, którą w sobie ma, i uczy się, jak ją odblokować. Po kolei odpadają dziesiątki niekorzystnych nawyków, a powstają te nowe, które prowadzą nie tylko do rozwoju zawodowego, ale także osobistego, przebudowy relacji i lepszego kierowania własnymi zasobami.

Nasze kontakty z otoczeniem często zdeterminowane są przez indywidualne nawyki, a także nieuświadamiane sposoby zachowania. Jak poprawnie budować konstruktywne relacje w życiu zawodowym?

Każdy z nas ma niezliczoną ilość negatywnych i pozytywnych nawyków. To tworzy naszą osobowość. Osobowość z kolei buduje relacje z otoczeniem. Nasza wizja dotycząca innych ludzi opiera się na naszej wizji, co jest dobre, skuteczne, prawidłowe, nieprawidłowe, jak coś się robi, a jak się nie postępuje. To rodzi konflikty, gdyż zachowania innych ludzi wydają się nam nieracjonalne, czasem głupie, a czasem agresywne. W tym zakresie także skuteczny jest SMART9. Gdy uczestnik szkolenia dowiaduje się, dlaczego ktoś zachowuje się w określony sposób i co go do tego motywuje, zaczyna rozumieć to zróżnicowanie osobowości. Potem pojawia się nowe działanie intuicyjne, ale podparte wiedzą. Prosta obserwacja sugeruje: ona/on nie lubi mówić o sobie, komunikuje się dość obcesowo, nie przepada za bliskimi relacjami, to oznacza, że ten typ tak ma i ma do tego prawo. Będzie mi łatwiej, jak powiem jej/jemu o zadaniu wprost, w żołnierskich słowach, bez rozbudowanej komunikacji i bez nawiązywania bliskiej relacji. Ludzie latami męczą się ze swoimi partnerami, zarówno zawodowymi, jak i osobistymi, nie próbując nawet rozgryźć ich osobowości, a potem są nieustannie sfrustrowani, gdy relacja staje się nieprzyjemna. Wystarczy trochę wiedzy, otwartości, zmysłu obserwacyjnego oraz parę prostych zasad i relacje stają się znakomite.

Podstawą skutecznego działania jest efektywne wykorzystanie czasu. Nie da się go kupić, składować ani pomnażać. Co można zrobić, żeby nie przeciekał nam przez palce, a działania były efektywne?

Na szkoleniach z efektywności osobistej robimy krótki test sprawdzający, na co przeznaczamy swój czas. Nawet osobom bardzo zapracowanym wychodzi, że na tak zwaną alokację bezkierunkową przeznaczają przynajmniej 10 proc. czasu. Jest to automatyczne oglądanie telewizji, bezsensowne przeglądanie zasobów internetu czy siedzenie na kanapie i denerwowanie się tym, co pozostało do zrobienia.

Nawet jeśli długo śpimy, to 10 proc. daje nam prawie dwie godziny dziennie. Jeżeli ten czas przeznaczymy na aktywność regenerującą nasz organizm, to nie tylko zrobimy sobie przyjemność, ale odczujemy też niebywały przypływ energii. Dotyczy to szczególnie osób, które pracują umysłowo.