Oświadczenie majątkowe samorządowca: jak uniknąć błędów

O najczęstsze pomyłki i uchybienia w oświadczeniach składanych przez samorządowców najlepiej pytać tych, którzy je kontrolują. Ranking takich błędów prowadzi m.in. wojewoda mazowiecki. Do niego trafiają oświadczenia majątkowe składane m.in. przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) starostów oraz marszałka. A także przez przewodniczących rad (gmin, powiatów) i mazowieckiego sejmiku.

Niewypełnione rubryki

– Złożenie niekompletnej dokumentacji, pozostawienie niektórych rubryk niewypełnionych, niepodpisanie oświadczenia majątkowego czy brak określenia przynależności poszczególnych składników majątku do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową to najczęściej spotykane uchybienia w oświadczeniach majątkowych – wylicza Jacek Kozłowski, wojewoda mazowiecki. Dodaje, że zobowiązani często zapominają określić w dokumencie funkcji, którą sprawują w samorządzie (np. przewodniczący rady gminy, starosta). Albo nie wpisują do oświadczenia dochodu (diety) uzyskiwanego w związku z wykonywanym mandatem radnego.

Na tym wyliczeniu lista błędów się nie kończy. W dokumentach brak jest także określenia tytułu prawnego do posiadanej nieruchomości, nie jest podawana jej powierzchnia oraz wartość. Nie jest wpisywany dochód uzyskiwany z gospodarstwa rolnego. Brakuje też określenia warunków, na jakich radny (wójt) zaciągnął kredyt czy pożyczkę, w związku z jakim zdarzeniem (np. kupno domu czy samochodu), oraz jej wysokości.

Dolary, akcje, lokaty

„Zasoby pieniężne", to nie tylko trzymana w skarpecie gotówka czy oszczędności leżące na bankowych lokatach. W tym punkcie oświadczenia majątkowego należy wpisać również środki powierzone funduszom inwestycyjnym oraz ujawnić posiadane udziały i akcje, obligacje czy kwity depozytowe, a także inne papiery wartościowe.

W oświadczeniu majątkowym należy uwzględnić nie tylko środki pieniężne w złotych, ale także oszczędności zgromadzone w walucie obcej, zarówno w kraju, jak i za granicą.

Mieszkanie, działka, gospodarstwo

W oświadczeniu należy wpisać wszystkie nieruchomości znajdujące się w posiadaniu składającego oświadczenie. A ponieważ za posiadacza uważa się nie tylko właściciela, ale także użytkownika wieczystego oraz posiadacza faktycznego nieruchomości, której właściciel nie został ustalony, a także najemcę i dzierżawcę, to w tym miejscu ujawnia się wszystkie nieruchomości, co do których radny (wójt) legitymuje się jednym z wymienionych tytułów. Dotyczy to również innych tytułów, np. spółdzielczego prawa do lokalu.

Do oświadczenia majątkowego wpisuje się nie tylko lokale, budynki czy grunty. W rubryce nieruchomości ujawnia się także gospodarstwa rolne, lasy, jeziora, stawy oraz nieużytki.

Należy też wykazać powierzchnię, wartość i tytuł prawny (np. własność, wspólność majątkowa małżeńska, współwłasność, własność spółdzielcza, komunalne prawo do lokalu, lokatorskie prawo do lokalu, dzierżawa, najem, umowa użyczenia) odrębnie do każdej nieruchomości.

– Większość błędów popełnianych przy wypełnianiu tego punktu oświadczenia wynika z niedokładności, ale składający oświadczenie nie porównują też danych, jakie podali w oświadczeniu za poprzedni rok – wyjaśnia naczelnik Urzędu Skarbowego w Szczytnie.

Jego zdaniem nie powinny zdarzać się sytuacje, że ten sam dom lub działka mają w oświadczeniu za 2014 r. inną powierzchnię niż podana w oświadczeniu składanym w związku z objęciem mandatu radnego czy wójta.

Dieta to też dochód

W punkcie „uzyskanie dochody" ujawnia się dochody, których źródłem są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta. A także inne, np. z działalności wykonywanej osobiście, z działów specjalnych produkcji rolnej, praw majątkowych (autorskich), darowizn czy kapitałów.

Należy pamiętać, że w tym punkcie wykazujemy dochody własne (nie małżonka ani łącznie z małżonkiem) z poszczególnych źródeł. Nie powinien być on niezgodny z dochodem wynikającym z rozliczenia rocznego.

Jeśli z zeznania podatkowego wynika, że osoba osiągnęła dochody z kilku rodzajów źródeł, np. ze stosunku pracy, umowy-zlecenia i z umowy o dzieło – należy wykazać w oświadczeniu dochody z każdego źródła odrębnie, a nie łącznie.

Inny błąd: podatnik wykazuje z jednego źródła przychód, a z innego dochód. Powinno się zawsze wykazywać tylko dochody, które stanowią przychód minus koszty uzyskania. Są i tacy, którzy nie wykazują żadnych dochodów w oświadczeniu, bo sądzą, że wystarczy załączone zeznanie podatkowe.

To samo dotyczy przychodów osiągniętych w danym roku z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości lub mienia ruchomego. Przy analizie oświadczeń informacje takie tworzą bardziej przejrzysty obraz. Tłumaczą, dlaczego np. dana nieruchomość czy samochód nie zostały już wykazane w następnym oświadczeniu majątkowym.

Jacht, zegarek, koń

Do mienia ruchomego osoby składającej oświadczenie majątkowe zaliczyć można wszelkie przysługujące jej prawa majątkowe, m.in. do: samochodów, motocykli, maszyn rolniczych, jachtów, kosztownych zegarków. Do składników mienia ruchomego należą też zwierzęta o dużej wartości.

W oświadczeniu ujawnia się jedynie składniki mienia ruchomego o wartości powyżej 10 tys. zł, a wartość poszczególnych przedmiotów należy określić według kryteriów rynkowych. Ponieważ takie oszacowanie jest dokonywane przez osobę składającą oświadczenie i jedynie na potrzeby tego oświadczenia, wskazane jest określenie wartości rzeczy w rozsądnym przybliżeniu (chyba że dokładna wartość rzeczy jest znana).

Często osoby składające oświadczenie zapominają wykazać jakiś składnik majątku. Jeśli jednak w jednym roku wykazali posiadanie samochodu, to w kolejnym też muszą to zrobić lub wskazać, z jakiego powodu tego nie robią.

Długami trzeba się chwalić

W oświadczeniu ujawnia się zobowiązania pieniężne o wartości powyżej 10 tys. zł. Z reguły będą to kredyty i pożyczki zaciągnięte w bankach i innych instytucjach oszczędnościowo-kredytowych, ale nie tylko. Trzeba wpisać także pożyczki zaciągnięte u osób fizycznych czy np. z zakładu pracy. Oprócz wysokości zaciągniętego zobowiązania należy wskazać warunki, na jakich zostało one udzielone (wobec kogo, w związku z jakim zdarzeniem).

W konsekwencji sama informacja o zaciągnięciu kredytu w wysokości np. 15 tys. euro nie wystarcza do prawidłowego wypełnienia oświadczenia. Należy bowiem wskazać bank (instytucję, osobę prywatną), który udzielił kredytu (pożyczki). A także kiedy i w związku z jakim zdarzeniem. Może to być np. budowa domu, zakup samochodu czy ślub córki.

Pisaliśmy o tym:

Trzeba się pochwalić zgromadzonym majątkiem „Rzeczpospolita" nr 86 z 14 kwietnia 2015 r. Jaki majątek trzeba wykazać w rocznym oświadczeniu „Rzeczpospolita" nr 92 z 21 kwietnia 2015 r.

podstawa prawna: ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 594 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 595 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU z 2008 r. nr 223, poz. 1458 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 596 ze zm.)

Co jawne, a co niejawne

Oświadczenie majątkowe składa z części „A" i „B". Część „A" jest jawna. Oprócz danych składającego oświadczenie (nazwisko, funkcja, data i miejsca urodzenia) podaje się w niej składniki majątkowe i zaciągnięte zobowiązania. Część „B" jest niejawna. Składający oświadczenie podaje w niej swoje miejsce zamieszkania oraz adresy nieruchomości opisanych w części „A" oświadczenia.

Nieprawidłowości w dokumentach

Do najczęstszych błędów pojawiających się w oświadczeniach majątkowych należy zaliczyć:

- złożenie dokumentacji niekompletnej (brak drugiego egzemplarza oświadczenia majątkowego bądź jego poszczególnych stron lub brak zeznania podatkowego PIT); zdarza się również, że składane dwa egzemplarze oświadczenia różnią się treścią bądź jeden z nich jest nieuwierzytelnioną kopią,

- pozostawienie niektórych rubryk oświadczenia niewypełnionych,

- niepodpisanie oświadczenia majątkowego przez jego wystawcę,

- nieoreślenie przynależności poszczególnych składników majątku do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową,