Rzecznik Praw Obywatelskich informuje Prezesa Rady Ministrów, że wielokrotnie zwracał się do Ministra Sprawiedliwości w sprawie pilnej potrzeby uchwalenia kompleksowej ustawy o biegłych sądowych. Miałaby ona zapewnić obywatelom właściwe gwarancje prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Chodzi o opinie będące podstawą orzeczeń.
Biegły wydaje wyrok
Według Rzecznika, opinie biegłych sądowych są niezwykle przydatne dla ustalenia okoliczności, które są niemożliwe do ustalenia dla sądu czy prokuratora z uwagi na konieczność posiadania wiedzy specjalistycznej. Dowód ten często jest oceniany przez sędziów jako rzetelny i niebudzący wątpliwości oraz przesądza o rozstrzygnięciu procesu. Jednak w ocenie RPO, a także obywateli, sędziowie zbyt często opierają rozstrzygnięcia wyłącznie na opinii biegłych sądowych - bez podejmowania ich samodzielnej i krytycznej analizy.
- Czasami sądy, zamiast opierać się na własnej wiedzy i doświadczeniu, bezrefleksyjnie zdają się na opinie biegłych, nawet gdy jest ona niepełna. Zdarza się, że sędziowie pytają biegłych nie tylko o fakty, ale też o rozstrzygnięcia prawne. Bywa, że przerzucają na biegłych prowadzenie postępowania dowodowego. Prowadzi to do sytuacji, gdy błędy biegłych wpływają na ocenę materiału dowodowego, na którym później sąd opiera się, orzekając o winie i karze. Na podstawie błędnej opinii sąd może również popełnić błąd polegający na wymierzeniu kary niewspółmiernej do rzeczywistego udziału oskarżonego w danym przestępstwie - twierdzi Rzecznik.
Rzecznik powoływał się m.in. na wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli - „Funkcjonowanie biegłych w wymiarze sprawiedliwości", raport pt. „Biegli sądowi w Polsce" wydany przez Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz raport pt. „Ocena kompetencji biegłych sądowych. Oczekiwania i rekomendacje" projektu badawczego Forensic Watch. W publikacjach tych również wyrażano opinię o konieczności jak najszybszego wprowadzenia kompleksowej ustawy o biegłych sądowych.
Resort Zbigniewa Ziobry milczy
Ministerstwo Sprawiedliwości dostrzegało problemy związane z funkcjonowaniem biegłych i rozpoczęło prace nad odpowiednim projektem ustawy. 8 sierpnia 2016 r. RPO został pisemnie poinformowany o wstępnym etapie prac.
