Dotacje unijne: organy ścigania mają obowiązek monitorować potencjalne nadużycia

Organy ścigania mają obowiązek monitorować potencjalne występowanie nadużyć przy dotacjach.

Aktualizacja: 07.07.2019 08:57 Publikacja: 06.07.2019 02:00

Dotacje unijne: organy ścigania mają obowiązek monitorować potencjalne nadużycia

Foto: Adobe Stock

Zgodnie z wykładnią oraz przepisami Parlamentu Europejskiego „nieprawidłowość" jest to każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie funduszy polityki spójności, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie go nieuzasadnionym wydatkiem.

Czytaj także: Fundusze unijne: prokuratorzy uczą się nowej przestępczości

Możemy rozdzielić tę nieprawidłowość na kategorię indywidualną przypisaną pod każdy projekt i beneficjenta oraz na tzw. nieprawidłowość systemową. Nieprawidłowość systemowa może więc mieć charakter powtarzalny, o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia w podobnych rodzajach projektów, a jednocześnie być konsekwencją istnienia poważnych defektów w skutecznym funkcjonowaniu systemu zarządzania i kontroli. Dobitnym jej przykładem było błędne transponowanie przepisów prawa zamówień publicznych lub prawa ochrony środowiska do unijnych dyrektyw w tym zakresie.

Korekty finansowe a skuteczność wydatkowa...

Każdy beneficjent, który zobowiązał się do realizacji projektu z dofinansowaniem unijnym, musi się liczyć z potencjalnym popełnieniem błędu w jego rozliczeniu oraz naliczeniem tzw. korekty finansowej. Zwykle chodzi o potrącenie części środków finansowych uznanych za niekwalifikowane w przyznanej dotacji Unii Europejskiej na etapie płatności pośrednich lub końcowej przed ostateczną certyfikacją projektu. Należy tu zadać o doświadczenie potencjalnego beneficjenta, inaczej mówiąc, przeanalizować historyczny rys i strukturę organizacyjną.

Obecnie Komisja Europejska wymaga względem regulacji systemowych także korekty środków finansowych za niezrealizowanie pierwotnych celów projektu. Wiąże się z tym analiza wykonanych wskaźników: produktu (zwykle środki trwałe) i rezultatu (zwykle oddziaływanie produktu na otoczenie i użytkownika końcowego, czyli obywatela).

Mamy tu do czynienia z efektywnością wydatkową w ujęciu funkcjonalnym oraz gospodarnością w myśl ustawy o finansach publicznych. Projekt musi żyć. Środki trwałe oraz rozwiązania projektu muszą być wykorzystywane przez użytkownika końcowego, czyli mieszkańca, a nie być mrożone i niewykorzystywane.

Kodeks karny a podejrzenie popełnienia przestępstwa w ramach projektu

Zgodnie z mechanizmem ochrony interesów Wspólnoty Europejskiej cały aparat państwowy, tj. tzw. system zarządzania i kontroli (instytucje zarządzające i pośredniczące) w tym organy ścigania (policja, prokuratura, ABW, CBA), zobligowany jest do ciągłego monitoringu występowania potencjalnych nadużyć finansowych w projektach z użyciem środka publicznego, jakim jest dotacja.

Występuje także aspekt społeczny (a nie prawny), tzn. obowiązek zawiadomienia prokuratora lub policji o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, który został określony w kodeksie postępowania karnego. Obowiązek ten obejmuje każdą osobę posiadającą wiedzę w tym zakresie, umożliwiając zawiadamiającemu zastrzeżenie swych danych dotyczących miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec niego lub osoby mu najbliższej.

Mamy w tym przypadku rolę tzw. sygnalistów, którzy anonimowo kontrolują system dystrybucji środka publicznego w celu wykrywania nieprawidłowości, a tym bardziej nadużyć finansowych. Zresztą kodeks postępowania karnego określa prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, obejmujący instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu. Zaniechanie obowiązku prawnego zawiadomienia o przestępstwie pociąga za sobą odpowiedzialność karną określoną przez kodeks karny.

Dobrym przykładem może być analiza zmowy przetargowej, podwójnego fakturowania lub zabudowywania materiału niezgodnie ze specyfikacją techniczną, nie wspominając o działaniach korupcyjnych przy zamówieniach publicznych.

Rodzaje nieprawidłowości i nadużyć finansowych – katalog otwarty

Wyobraźnia wykonawców nie zna granic uzyskiwania skutecznych rezultatów biznesowych, nie zawsze zgodnych z przepisami prawa. Jest to święte prawo rynkowe „giń albo zwyciężaj". Należy jednak dodać do tego etyczne standardy europejskie uczciwego rynku i konkurencyjności. Pokus jest wiele. Także po stronie publicznej jako zamawiających...

Do najczęstszych błędów beneficjenta jako zamawiającego w ramach systemu zarządzania i kontroli wylicza się błędne stosowanie ustawy – Prawo zamówień publicznych, w myśl unijnych zasad ochrony wewnątrzwspólnotowego rynku w ramach swobody przepływu usług, towaru i kapitału opartego na zasadach tzw. uczciwej konkurencyjności podmiotów gospodarczych. I tu możemy mieć do czynienia z katalogiem nie tylko nieprawidłowości, nadużyć, ale także wprost przestępstw gospodarczych.

Rodzi się naturalne pytanie o konflikt interesu między sektorem publicznym jako zamawiającym a sektorem prywatnym jako wykonawcą prac i dostawcą usług. Budowanie przewag konkurencyjnych przez wykonawców z pogwałceniem zasad uczciwej konkurencyjności zwykle bada UOKiK, natomiast działania korupcjogenne – CBA.

Chodzi o wyprowadzanie środków publicznych przy użyciu różnych sposobów omijania innych oferentów, dostępu do tajnych informacji przetargowych, zmowy cenowej, fałszowania dokumentacji budowlanej lub dostawczej oraz nadmierne przeszacowywanie wartości projektu (materiałów lub platform elektronicznych).

Najdobitniejszym przykładem są nadużycia przy projektowaniu i zamawianiu dużych systemów teleinformatycznych wspomagających administrację publiczną (ministerstwa, PKP PLK).

Autor jest ekspertem ds.  funduszy UE, audytorem i coachem. Tworzył i rozliczał Polsce projekty warte ponad 1 mld zł. Szkolił Instytucje Kontroli i Zarządzania m.in. MR, KAS, NIK. Jest członkiem zwyczajnym SIDIR. Jest autorem licznych ekspertyz, analiz oraz publikacji merytorycznych związanych z pozyskiwaniem i rozliczaniem funduszy europejskich, projektami innowacyjnymi, przekształceniami majątkowymi, zarządzaniem kontraktami FIDIC

Zgodnie z wykładnią oraz przepisami Parlamentu Europejskiego „nieprawidłowość" jest to każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie funduszy polityki spójności, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie go nieuzasadnionym wydatkiem.

Czytaj także: Fundusze unijne: prokuratorzy uczą się nowej przestępczości

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Prawnicy
Bodnar: polecenie w sprawie 144 prokuratorów nie zostało wykonane
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Konsumenci
Jest pierwszy wyrok ws. frankowiczów po głośnej uchwale Sądu Najwyższego
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił