NIK wchodzi do sądów

Kontrola ma potrwać do końca roku, a jej wyniki poznamy w styczniu 2009 r. Jak poinformował „Rz” Błażej Torański, rzecznik prasowy NIK, kontrole przeprowadzane są w 35 placówkach na terenie 11 delegatur NIK w całej Polsce oraz w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Temat kontroli brzmi dość enigmatycznie: „Rozpoznawanie przez sądy spraw wieczystoksięgowych oraz realizacja projektu Nowa Księga Wieczysta”. Jej zakres jest jednak bardzo szeroki. [b]Badane są bowiem nie tylko finanse sądów, ale i terminowość załatwiania spraw tj. termin oczekiwania na założenie (dokonanie wpisu lub uzyskanie odpisu) księgi wieczystej i przyczyny ewentualnych opóźnień, a także nadzór nad działalnością sądów w sprawach terminowości postępowań wieczystoksięgowych.[/b]

[srodtytul]Minister i KRS o niczym nie wiedzą[/srodtytul]

Zaskoczona kontrolą NIK jest Krajowa Rada Sądownictwa. Jej przewodniczący Stanisław Dąbrowski dowiedział się o niej od „Rz”. Nic nie wie również wiceminister sprawiedliwości Jacek Czaja, który odsyła do swoich urzędników. Ci są jednak dla nas nieuchwytni.

W opinii Dąbrowskiego sprawność postępowania to bardzo ważna kwestia, jednak jej kontrolowanie leży w gestii sądowych, a nie zewnętrznych organów nadzoru.

– Tym bardziej że terminowość jest ściśle powiązana z działalnością orzeczniczą. Żadnej, nawet minimalnej ingerencji w niezawisłość sądów po prostu być nie może – mówi Dąbrowski. I dodaje: – Takie próby były już podejmowane przed kilkoma laty. Do KRS weszli kiedyś kontrolerzy NIK i zażądali wydania oświadczeń majątkowych prezesów sądów. Spotkali się wtedy z naszą zdecydowaną odmową.

[srodtytul]Kontrola poszła za daleko[/srodtytul]

[b]Sędziowie są oburzeni.[/b]

– Kontroler NIK żąda od nas składania pisemnych wyjaśnień, dlaczego tyle trwało dokonanie wpisu lub odpisu w ciągu ostatnich czterech lat. Albo co zrobiliśmy, żeby zachować miesięczny termin do wpisywania rowów i dróg jako nieruchomości Skarbu Państwa, na podstawie dekretu o majątkach opuszczonych – opowiada anonimowo jeden z sędziów.

– Kontrolerzy wyliczają też koszty załatwienia jednej sprawy, uwzględniając wynagrodzenia, nakłady itp., oraz kontrolują przewlekłość postępowania – opowiada inny sędzia.

– W jednym z sądów kontroler chciał nawet uzasadnienia, dlaczego dana osoba została zwolniona z kosztów wpisu – mówi Rafał Puchalski, sędzia Sądu Rejonowego w Jarosławiu, prowadzący internetowe forum sędziowskie.– Można zrozumieć badanie finansów sądów, ale kontrola terminowości załatwiania spraw idzie za daleko – dodaje sędzia Waldemar Żurek z Sądu Okręgowego w Krakowie.

– Poważne wątpliwości budzą zwłaszcza metody kontroli NIK. Zgodnie z ustawą – Prawo o ustroju sądów powszechnych, badaniem terminowości wpisów nie powinien zajmować się NIK, ale minister sprawiedliwości i podległe mu służby nadzorcze, czyli sędziowie wizytatorzy. W żadnym wypadku nie powinni to być urzędnicy. Taka praktyka to ingerowanie w niezawisłość sędziowską. Wyjaśnieniem tej sprawy powinna się zająć Krajowa Rada Sądownictwa – uważa R. Puchalski.

Sędziowie mają wątpliwości, czy kontrola NIK w świetle przepisów Konstytucji RP jest legalna. Na jej podstawie Sejm nie może mieć uprawnień kontrolnych nad sądami za pośrednictwem NIK. Sędzia nie jest urzędnikiem, którego NIK może rozliczać z dokonania bądź nie wpisu – przekonuje sędzia.

[srodtytul]Nie chcemy ingerować[/srodtytul]

Sytuację stara się uspokoić Błażej Torański.

– Badanie terminowości służy jedynie celom statystycznym. Kontrolerzy w żaden sposób nie chcą ingerować w niezawisłość sędziowską. Grzecznie wyjaśniają sędziom zakres kontroli i nie spotykają się z żadnymi protestami. – Na zarzuty sędziowskie rzecznik NIK odpowiada: – Kontrolujemy legalność, gospodarność, rzetelność i celowość wydawania publicznych pieniędzy. [b]Władza sądownicza nie może być poza audytem, gdyż w sądach także obraca się publicznym groszem. Nie wnikamy w niezawisłość sądów, gdyż nie oceniamy orzeczeń. Bronimy natomiast interesu obywateli.[/b] Terminowość leży w ich interesie, jej kontrola ma się przyczynić do poprawy funkcjonowania sądów. Nieoficjalnie wiadomo jednak, że jedną z przyczyn kontroli są skargi obywateli na zbyt długie oczekiwanie na wpis do ksiąg wieczystych.

[ramka][b]Co sprawdzają inspektorzy [/b]