Prezes Iustitii: Mam już dość słuchania, że prezydent coś zawetuje; potrzebny jest plan B dla sądów

Polacy wybrali. Prezydentem zostanie Karol Nawrocki. Co to oznacza dla wymiaru sprawiedliwości w Polsce?

Można się spodziewać, że nowy prezydent będzie kontynuował linię Andrzeja Dudy, który nie podpisywał ustaw zmierzających do cofnięcia bezprawnych decyzji podejmowanych w czasach rządu PiS. Jest bardzo duże ryzyko, że zablokuje tym samym konieczne zmiany w wymiarze sprawiedliwości, nesoędziowie pozostaną na swoich stanowiskach, a Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy i neo-KRS będą działały w obecnym kształcie. To zaś oznacza dalsze spadanie wymiaru sprawiedliwości w otchłań chaosu. Orzeczenia wydawane są przez osoby, które nigdy nie powinny wyjść na salę sądową, a państwo płaci za to odszkodowania. Neosędziowie nie przechodzą testów niezawisłości i z tego powodu uchylane są orzeczenia. Uważam, że prezydent RP nie może przejść nad taką sytuacją do porządku dziennego.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Szadkowska: Spodziewajmy się weta za wetem

W doktrynie prawa jest mowa o kohabitacji władz wywodzących się z odrębnych ugrupowań politycznyc...

Rząd nie ma raczej co liczyć na podpis Karola Nawrockiego pod ustawami reformującymi wymiar sprawiedliwości w planowanym kształcie. Czy uważa pan, że uda się wypracować w tej sprawie z nowym prezydentem jakiś konsensus?

Mam już dość słuchania, że czegoś nie można zrobić, bo prezydent to zawetuje. Nawet jeśli tak będzie, to niech ustawy lądują na prezydenckim biurku. Uważam, że to jest moment, w którym warto szukać cały czas takich rozwiązań w ustawach sądowych, które doprowadzą do tego, że prezydent je podpisze. To powinien być interes obu stron sceny politycznej.

Czy dobrze rozumiem, że rekomenduje pan szukanie ponadpartyjnego kompromisu w sprawie reformy sądownictwa?

Polityka polega na kompromisach. Rolą sędziów w tej sytuacji jest wskazywanie gdzie są nieprzekraczalne granice wynikające z polskiej konstytucji i orzeczeń europejskich trybunałów. Jestem przekonany, że istnieje pole do rozmów i szukania kompromisu z nowym prezydentem. Wyrazem tego jest chociażby rozwiązanie zawarte w projekcie komisji kodyfikacyjnej, zgodnie z którym tzw. młodzi sędziowie mieliby utrzymać dotychczasowe stanowiska sędziowskie. Ona ma oparcie w prawie, a zarazem jest rozwiązaniem kompromisowym.

Jakie są zatem te nieprzekraczalne granice?

Są dwie kluczowe granice wyznaczone przez orzecznictwo europejskich trybunałów. Przede wszystkim chodzi o funkcjonowanie Krajowej Rady Sądownictwa wybieranej przez Sejm. To należy jak najszybciej zmienić i doprowadzić do sytuacji, w której sędziowskich członków Rady będą wybierali sędziowie. Kolejną kwestią jest zasiadanie neosędziów w Sądzie Najwyższym. Mamy przecież sytuację, w której osoby te są wyłączone z systemu prawa europejskiego, a mimo to nadal wydają orzeczenia.

„Znajdziemy sposób na odbudowę sądów i państwa prawa. Rozwiązania - nawet niestandardowe - zawsze były naszą mocną stroną. Plan B musi czasami zastąpić plan A”- to pańskie słowa. Jaki plan B ma pan na myśli?

Plan B jest potrzebny. Chodzi o proponowanie takich rozwiązań ustawowych, które będą usprawniały pracę sądów. Mam na myśli m.in. usprawnienie procedur, czy umożliwienie szerszego orzekania przez sędziów w stanie spoczynku. Jeżeli będą to ustawy, które służą ludziom, to nie widzę powodu, dla którego prezydent miałby to zawetować. Nie rozumiem, dlaczego do tej pory rząd nie przygotował takich projektów. Poza tym wiosną przyszłego roku kończy się kadencja KRS i uważam, że jest to dobry czas, aby zaproponować ponownie rozwiązanie, które zreformuje sposób wyboru członków Rady. Jeśli bowiem nic się nie zmieni to obecna większość rządząca wybierze skład KRS, co może skłaniać prezydenta do szukania kompromisu w tej sprawie. Najlepszym rozwiązaniem byłby oczywiście wybór sędziów-członków KRS przez środowisko sędziowskie.

Przed dwoma miesiącami Iustitia przedstawiła 20 postulatów, których spełnienie ma usprawnić polskie sądy. Czy wynik wyborów przekreśla czy zwiększa szansę na ich realizację?

Na pewno część z tych postulatów będzie trudna, jeśli nie niemożliwa do spełnienia. Pamiętajmy jednak, że celem proponowanych przez nas zmian jest usprawnienie pracy sądów, a więc jest to odpowiedzialność także prezydenta.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Sędziowie z Iustitii wzywają Adama Bodnara do zmian. 20 pomysłów na sprawne sądy

Stowarzyszenie sędziowskie Iustitia domaga się od ministra sprawiedliwości Adama Bodnara zmian. S...

Niebawem o ważności wyborów orzeknie Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN złożona wyłącznie z neosędziów. Jakiego rozstrzygnięcia się pan spodziewa i czy będzie ono ważne?

Nie chcę spekulować na temat treści rozstrzygnięcia, chociażby dlatego, że nie będzie to orzeczenie Sądu Najwyższego w rozumieniu konstytucji. Oznacza to, że z punktu widzenia prawa europejskiego będzie ono niewidoczne dla systemu prawnego. Brak stwierdzenia ważności wyborów przez właściwie obsadzony SN nie będzie jednak stał na przeszkodzie odebraniu przyrzeczenia od prezydenta, mamy bowiem domniemanie ważności wyboru.

Nadchodzi czas rozliczeń i spodziewana rekonstrukcja rządu. Czy spodziewa się pan, że minister Adam Bodnar pozostanie na swoim stanowisku?

Uchylę się od odpowiedzi na to pytanie, bo nie jest moją rolą wskazywanie członków rządu. Na pewno wyzwaniem, które stoi przed rządem, jest sprawienie, żeby tempo proponowanych reform w wymiarze sprawiedliwości było znacznie szybsze niż do tej pory.

Czy zwlekanie z uchwaleniem chociażby kluczowego dla sądownictwa projektu regulującego status tzw. neosędziów było błędem?

Tak, był to duży błąd. Gotowy projekt ustawy znalazł się na biurku ministra sprawiedliwości w styczniu. Mamy czerwiec, a ustawa nawet nie wyszła jeszcze z ministerstwa.