Asesorzy na specjalnych prawach. KRS znów problematyczna

Ci, którzy ukończyli aplikację w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, powinni zachować status sędziowski.

Publikacja: 22.02.2022 19:45

Asesorzy na specjalnych prawach. KRS znów problematyczna

Foto: PAP/Darek Delmanowicz

Trwa ostra dyskusja o statusie sędziów wyłanianych w drodze konkursów prowadzonych przez nową Krajową Radę Sądownictwa, a wciąż niepewna jest sytuacja asesorów, którzy po aplikacji zostali wyłonieni w konkursach przed nią.

To się im należy

Aplikacja sędziowska trwa 36 miesięcy. Prowadzi ją Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury. Aplikanci, którzy ją odbyli i zdali egzamin sędziowski, mogą zostać asesorami. Mianuje ich na czas nieokreślony prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Kolejny etap to przejście do sądu rejonowego po czterech latach asesury (także przy udziale KRS). To konieczność, żeby nie stracić wielu lat poświęconych na dojście do upragnionego zawodu sędziego. W dobie kwestionowania prawidłowości konkursów prowadzonych przez KRS, a następnie – na ich podstawie – powołań prezydenckich los tych młodych prawników budzi niepokój.

Czytaj więcej

Rewolucja w sądach. Wiemy, co z weryfikacją obecnych sędziów

– Ci doskonale wykształceni prawnicy nie mają innej drogi. Tylko tak po aplikacji i egzaminie mogą rozpocząć karierę w zawodzie – mówi „Rz" prokurator Piotr Kosmaty z Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. A prawo mówi wyraźnie, jak o asesurę należy się ubiegać.

– To według mnie stan wyższej konieczności – uważa sędzia Waldemar Żurek. I dodaje, że w jego opinii należy poświęcić dobro wartości niższej, by ratować wyższą wartość. – Te osoby przed laty zawarły swego rodzaju kontrakt z państwem, ale ono na pewnym etapie zmieniło reguły gry i powołało „swoją" KRS, dla mnie neoKRS – mówi sędzia Żurek. Uważa więc, że asesorów po szkole, którzy nie mają innego wyjścia, tylko stanąć przed KRS, należy potraktować inaczej niż sędziów, którzy mają już swój status i chcą awansować choć powinni się wstrzymać.

Na innych zasadach

– Projekt, który przygotowaliśmy, nie przekreśla asesorów – mówi „Rz" adwokat Michał Wawrykiewicz, Inicjatywa Wolne Sądy.

Zakłada on domniemanie prawidłowego powołania na asesorów sądów powszechnych oraz na sędziów sądów rejonowych – zapisano w projekcie, który ma naprawić wymiar sprawiedliwości.

Projekt różnicuje sytuację byłych asesorów sądowych. Z uwagi na inną drogę objęcia urzędu sędziego sądu rejonowego, w tym odmienną rolę Krajowej Rady Sądownictwa w postępowaniu nominacyjnym wynikłym z przekształcenia etatu asesorskiego w sędziowski. W związku z tym, projekt zakłada swoiste domniemanie prawidłowości powołania asesora sądowego na stanowisko sędziego sądu rejonowego (art. 11 ust. 3, art. 12 ust. 2) – napisano w uzasadnieniu projektu.

W szczególnych wypadkach Krajowa Rada Sądownictwa będzie mogła podjąć uchwałę o skierowaniu do sądu dyscyplinarnego wniosku o złożenie sędziego z urzędu (art. 13 ust. 2).

Problem od lat

Asesorzy zniknęli z sądów w 2009 r., po wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Kilka lat później pojawiła się nowelizacja, która dostosowała asesurę do wymogów konstytucji. Zgodnie z nią asesorów powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Zasadnicza różnica między asesurą a stanem sędziowskim polega na jej czasowym charakterze, podczas gdy sędzią jest się dożywotnio. Wszystkie przywileje sędziów, które są gwarancją niezawisłości i niezależności, będą przysługiwać i asesorom. Po czterech latach orzekania asesor zostaje oceniony.

Funkcja asesora wróciła do sądów w styczniu 2016 r. Prowadzi do niej aplikacja sędziowska, która rozpoczyna się nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej listy przyjętych na tę aplikację.

Po odbyciu 24 miesięcy aplikacji sędziowskiej, aplikant będzie mógł zostać upoważniony przez sędziego patrona praktyki do wykonywania czynności, w tym zadawania pytań świadkom, biegłym i stronom w trakcie posiedzenia jawnego lub rozprawy, stanowiących kompetencję sędziego-przewodniczącego składu, w obecności i pod nadzorem sędziego.

Aplikanci przystępują do egzaminu sędziowskiego nie później niż w ciągu miesiąca od ukończenia aplikacji sędziowskiej. Egzamin sędziowski składa się z części pisemnej i ustnej.

Praca, Emerytury i renty
Nie wszyscy seniorzy dostaną 13. emeryturę. Komu nie przysługuje świadczenie?
Prawo dla Ciebie
Nowości w dyżurach aptecznych i recepta od farmaceuty. Zmiany już za kilka dni
Praca, Emerytury i renty
Nowe terminy wypłat emerytur w lutym 2025. Zmiany w harmonogramie
Praca, Emerytury i renty
ZUS ostrzega przed błędami we wnioskach o rentę wdowią. Dwie najczęstsze pomyłki
Praca, Emerytury i renty
Zmiany w terminach wypłat 800 plus w lutym 2025. Można też składać nowe wnioski