Pełniejsze rekompensaty za sądowe błędy

Sejm znowelizował wczoraj kodeksy cywilne w części dotyczącej skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu.

Ten wprowadzony pięć lat temu nadzwyczajny środek zaskarżenia sądowych orzeczeń (do Sądu Najwyższego) generalnie pozostanie bez zmian. Przypomnijmy: stwierdzenie bezprawności orzeczenia umożliwia uzyskanie wynagrodzenia za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie sądu.

Ma on jednak ograniczenia, bo dotyczy jedynie prawomocnych wyroków (i postanowień co do istoty sprawy, np. w postępowaniu spadkowym).

[srodtytul]Niezbędna poprawka[/srodtytul]

Szczególny tryb – przed SN – przewidziano dlatego, by nie dochodziło przed zwykłymi sądami do ponownego badania prawomocnie zakończonej sprawy przy okazji lub pod pretekstem powództwa o naprawienie szkody.

Ta zawężona konstrukcja skargi wprawdzie nie wyłączała wprost dochodzenia bezpośrednio od państwa naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie każdego innego orzeczenia. Trybunał Konstytucyjny wytknął jednak, że konieczne jest wyraźne wskazanie w przepisach tego uprawnienia i określenie obok dotychczasowej procedury dodatkowego trybu uzyskania odszkodowania w odniesieniu do tych innych orzeczeń już bez konieczności uzyskania wyroku SN (tzw. prejudykatu).

Nowela reguluje właśnie tę kwestię wskazuje, że w wypadkach, w których skarga (o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu) nie przysługuje, odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez sąd można domagać się bez uprzedniego uzyskania wyroku Sądu Najwyższego.

[srodtytul]Naruszenia w trakcie procesu [/srodtytul]

O jakie sytuacje chodzi? Ot chociażby wydanie (bądź nie) tymczasowego zabezpieczenia na czas procesu. Powiedzmy, że sąd zakaże pozwanemu sprzedaży działki, a okaże się, że pozew, a co więcej sam zakaz był bezzasadny, tymczasem cena działki spadła. Inny przykład: sąd bezzasadnie odmawia zajęcia konta, tymczasem dłużnik, który przegrał sprawę, opróżnił konto, i powód nie ma z czego ściągnąć swej należności.

– Sądzę, że także odmowa zwolnienia z kosztów sądowych, i szerzej wszelkie takie postanowienia sądu, które tamują możliwość wytoczenia powództwa, mogą być na tej drodze skarżone. Dzięki temu może też zmniejszy się liczba skarg na niedomagania polskiego sądownictwa w Strasburgu – wskazuje adwokat Zbigniew Banaszczyk, współautor komentarza do [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].

[srodtytul]Nowe narzędzie[/srodtytul]

Nowa procedura będzie miała pewną specyfikę: sądem właściwym w I instancji będzie sąd okręgowy, przysługiwać będą trzy instancje włącznie z SN, a Skarb Państwa reprezentować będzie obowiązkowo Prokuratoria Generalna (patrz ramka).

Ponieważ nowe regulacje są korzystniejsze dla poszkodowanych, będą miały zastosowanie także do orzeczeń sądowych wydanych przed wejściem w życie ustawy (po 30 dniach od dnia ogłoszenia), ale tylko do tych, które uprawomocniły się po 17 października 1997 r., czyli dniu wejścia w życie obecnej konstytucji.

Jak powiedział „Rz” Witold Pahl, poseł sprawozdawca (PO), poza określeniem tej granicznej daty projekt nie wzbudzał w trakcie prac sejmowych kontrowersji. Teraz trafi do Senatu.

[ramka][b]Opinia[/b]

[b]Marcin Dziurda[/b], [i]prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa[/i]

Wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym sprawy o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem będą rozpoznawane przez sądy okręgowe, a w konsekwencji z udziałem Prokuratorii Generalnej, to kolejne w ostatnim czasie zwiększenie jej zadań. W 2009 r. wpłynęło do niej o 80 proc. spraw więcej niż w roku poprzednim przy praktycznie niezmienionym stanie zatrudnienia. Można się spodziewać, że nowa regulacja spowoduje istotny wzrost liczby spraw przeciwko Skarbowi Państwa. Jeżeli tak się stanie, należyte wykonywanie nowych zadań wymagać będzie pewnego wzrostu zatrudnienia w Prokuratorii Generalnej.[/ramka]