Ławnicy coraz mniej potrzebni

Pięć lat temu było ich ponad 43 tys., dziś jest niewiele ponad 22 tys. Kadencja 2012 – 2015 może oznaczać jeszcze mniej ławników, bo nie są już aż tak potrzebni.

Resort sprawiedliwości zamierza dać im podwyżkę i jasno określić zasady naboru. Projekt zmian prawa o ustroju sądów powszechnych jest gotowy na posiedzenie rządu.

– Te propozycje to żadna rewolucja – ocenia dla „Rz” Małgorzata Polak, przewodnicząca rady ławniczej przy Sądzie Okręgowym w Warszawie.

[srodtytul]Większe poparcie[/srodtytul]

Kto w przyszłości wyłoni ławnika? (Poprawiona ustawa będzie stosowana w następnej kadencji). Prezesi sądów, stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe (z wyłączeniem partii politycznych) oraz co najmniej 50 (dziś 25) obywateli mających prawo wyborcze. Zgłoszenie kandydata to pierwszy krok. Kolejny to zebranie i dołączenie niezbędnych dokumentów: zaświadczeń, np. o niekaralności, i oświadczeń, np. o dobrym stanie zdrowia (szczegóły w ramce). Wszystkie one muszą być aktualne w chwili zgłoszenia, a za ich wydanie zapłaci sam kandydat. Zostanie też sprawdzony przez policję.

Argumentem za udziałem policji jest wybór osób o „niewątpliwie nieskazitelnym charakterze”. Chodzi o informację o naruszaniu przez kandydata prawa, kontaktach ze środowiskami przestępczymi lub grupami patologii społecznej, uzależnieniach od alkoholu czy narkotyków. Ławnicy będą wyznaczani do składów orzekających według kolejności na liście i stosownie do obciążenia.

Dzisiejsze prawo pozwala odwołać ławnika bez przedstawienia przez niego własnej wersji wydarzeń. To może prowadzić do wywierania nacisku na orzekającego ławnika – uznali autorzy projektu i postanawiają, że rada gminy przed odwołaniem odda mu głos, by mógł się bronić.

Jest też zapis zezwalający na ubieganie się o funkcję zatrudnionym, prowadzącym działalność gospodarczą lub mieszkającym w miejscu kandydowania co najmniej przez rok. Autorzy sugerują też, by do spraw pracowniczych rady gmin wskazały osoby, którym ta dziedzina prawa jest dobrze znana. Z grona kandydatów na ławników wykluczono zaś radnych gmin, powiatów i województwa.

[srodtytul]Podwyżka ryczałtu[/srodtytul]

Funkcja ławnika ma się też okazać atrakcyjniejsza finansowo. Rekompensata za jeden dzień wykonywania powierzonych czynności ma wynosić 83,20 zł (dziś 58,55 zł.) Skąd akurat taka kwota? Otóż wynagrodzenie dla ławnika ma być obliczane z wykorzystaniem wskaźnika 2,7 proc. podstawy służącej do obliczania wynagrodzeń sędziowskich, a ta wynosi na dziś 3081,48 zł.

– To dobra wiadomość dla ławników – mówi Małgorzata Polak i dodaje, że na podwyżkę czekają już kilka lat, a dostaną ją dopiero w następnej kadencji.

Za co ławnik dostaje pieniądze? Za udział w rozprawie lub posiedzeniu (często trwają one od godz. 9 do 16), uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej.

Liczba ławników z kadencji na kadencję maleje. Kiedy prezesi sądów zgłaszali zapotrzebowanie do gmin na ławników obecnej kadencji, nie obowiązywały jeszcze zmienione procedury: karna i cywilna, które znacznie ograniczyły ich udział w procesach. Za dwa lata potrzeby będą już dużo mniejsze. Czy to dobry kierunek?

– Instytucję ławnika uważam za bardzo potrzebną – mówi sędzia Marek Celej z SO w Warszawie. – Szczególnie w sprawach o poważne przestępstwa, w których zapadają wysokie kary. [b]Im więcej na sali rozpraw doświadczenia, ludzkiego spojrzenia i myślenia, tym mniejsza możliwość pomyłki. [/b]

[ramka][b]Wymogi dla kandydatów[/b]

Do zgłoszenia kandydata potrzebne są następujące dokumenty:

- informacja z Krajowego Rejestru Karnego,

- oświadczenie kandydata, że nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe,

- oświadczenie kandydata, że nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także że władza rodzicielska nie została mu ograniczona ani zawieszona,

- zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza, stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania funkcji ławnika,

- aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo odpis lub zaświadczenie potwierdzające wpis do innego właściwego rejestru lub ewidencji dotyczące stowarzyszenia, innej organizacji społecznej lub zawodowej dokonującej zgłoszenia kandydata,

- lista zawierająca imię, nazwisko, PESEL, miejsce stałego zamieszkania i własnoręczny podpis każdej z 50 osób zgłaszających kandydata w przypadku zgłoszenia przez obywateli,