Sądownictwo w Polsce jest dwuinstancyjne

Rz: Czy widzi pan potrzebę zmiany struktury sądownictwa w Polsce z trzystopniowej na dwustopniową?

Andrzej Bałaban, prof. Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego:

Struktura polskiego sądownictwa jest dwustopniowa zgodnie z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności sądów. Są natomiast dwa typy właściwości sądów. Do spraw prostych (i masowych) sąd rejonowy, a potem okręgowy, do spraw skomplikowanych sąd okręgowy, a potem apelacyjny. Te dwie drogi wynikają z głębszych założeń prawa materialnego istniejących na całym świecie. Uproszczenie  struktury oznacza wymieszanie dwóch typów spraw, kompetencji orzeczniczych i procedur.

Czy zapowiadana przez ministra Gowina likwidacja 242 sądów rejonowych to dobry pomysł?

Tak szybka propozycja reformy bierze się, jak sądzę, z poczucia sukcesu po wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Pamiętajmy jednak, że był to wyrok o wąskim zakresie, a czeka nas decyzja Trybunału dotycząca zgodności z konstytucją nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych. Już choćby z powodu naruszeń procedury ustawodawczej ustawa ta musi być uchylona w całości, co może być tożsame z cofnięciem likwidacji części sądów rejonowych. Po wydaniu uzasadnienia i zdań odrębnych być może zrozumiemy powody pasywizmu TK i rezygnacji z ochrony dominujących wartości konstytucyjnych. Śmieszy mnie powoływanie opinii Banku Światowego jako uzasadnienia dla reformy sądownictwa. Proponuję też redakcji sondaż w sprawie całkowitej likwidacji sądownictwa i TK. Myślę że poparcie może być zaskakująco wysokie. To przecież oszczędności! Co poza tabliczką zmienia zastąpienie jednego sądu delegaturą innego?

Jakie skutki może przynieść likwidacja sądów rejonowych?

Skupię się na negatywnych, do których zaliczyłbym całkowitą dezorganizację pracy sądów i sędziów, i to na wiele lat. Zbyt wiele jest majstrowania przy władzy sądowniczej w ostatnich latach, co uznaję za odwracanie uwagi od spraw ważnych dla państwa, np. wykorzystania naszego sukcesu gospodarczego do dalszego rozwoju poprzez usuwanie barier administracyjnych w działalności gospodarczej. Całkowicie zaniedbane jest rolnictwo jako rezerwuar milionów miejsc pracy  etc.

A może, zamiast likwidować sądy rejonowe, połączyć sądy okręgowe z apelacyjnymi?

W dziedzinie sądownictwa możliwe są reformy drogą małych kroków. Zwłaszcza tu obowiązuje rzymska paremia: quieta non movere – spokojnego nie ruszać. Taką reformę  powierzmy  Krajowej Radzie Sądownictwa, która składa się przecież nie tylko z sędziów, ale też posłów, senatorów, przedstawiciela prezydenta i ministra sprawiedliwości.

Czy oszczędzanie poprzez likwidację sądów to właściwa metoda na uzdrowienie sytuacji w sądownictwie?

Mam receptę na szybkie oszczędności w sądownictwie! Zlikwidujmy dyrektorów, których w sądach zainstalowało Ministerstwo Sprawiedliwości, wraz z ich sekretariatami. Przyspieszenie pracy sądów już nastąpiło po licznych ostatnich zmianach. Nic jednak  nie poradzimy na zwiększony napływ spraw w źle funkcjonującym państwie, targanym pseudoreformami. Co do całkowitej likwidacji sądów rejonowych, to możemy być pewni entuzjastycznego poparcia sędziów awansowanych do sądów okręgowych.