Eksperci: Certyfikat nie wystarczy, mediator musi się stale szkolić

Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało od dawna już oczekiwany projekt ustawy, która ma kompleksowo uregulować zagadnienie mediacji sądowej. Jeden z jej podstawowych celów to odciążenie sądów poprzez szybsze osiągnięcie porozumienia między zwaśnionymi stronami – a temu właśnie służy mało dotychczas rozpowszechniona mediacja.

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Mediatorzy będą rejestrowani i certyfikowani. Czy to zwiększy ich rolę w sądach?

Mediacje i ugody sądowe wciąż odgrywają zbyt małą rolę w wymiarze sprawiedliwości. Może to zmieni...

Ustawa ma stworzyć Krajowy Rejestr Mediatorów, czyli oficjalną listę, na którą będą wpisywane osoby posiadające certyfikat mediatora. Ma to rozwiązać dzisiejszy problem braku ujednoliconej bazy danych, która by umożliwiała sprawne uzyskanie informacji o mediatorach prowadzących mediacje ze skierowania sądu. Trudno też oszacować liczbę aktywnych mediatorów oraz uzyskać szybką informację o tym, kto z nich w jakich sprawach się specjalizuje. Samo Ministerstwo Sprawiedliwości przyznaje w projekcie ustawy, że dziś listy mediatorów funkcjonują w formie papierowej i elektronicznej, ale są prowadzone niezależnie przez poszczególnych prezesów sądów okręgowych. „Dane na tych listach często są nieaktualne, poszczególne osoby mogą figurować na kilku listach, mogą również występować osoby, które w ogóle nie prowadzą mediacji” – na takie patologie wskazuje MS w uzasadnieniu projektu.

Według projektowanych rozwiązań mediatorem będzie mogła zostać osoba z wykształceniem wyższym, która przejdzie specjalne szkolenie i uzyska państwowy certyfikat. Szkoleniami w tym zakresie mają się zajmować akredytowane ośrodki mediacyjne. Natomiast Krajowy Rejestr Mediatorów będzie prowadził minister sprawiedliwości. Ustawa miałaby wejść w życie z początkiem 2026 roku.

Mediatorzy apelują do ministra sprawiedliwości: bez preferencji dla prawników

Jednak chociaż projekt ogólnie wychodzi naprzeciw postulatom środowiska mediatorów, to pojawiły się krytyczne opinie co do niektórych jej fragmentów. Wspólny list do ministra Waldemara Żurka sformułowało w tej sprawie szesnaście organizacji mediatorów – zarówno ogólnopolskich, jak też regionalnych. Są wśród nich m.in. Centrum Mediacji Lewiatan i Centrum Mediacji przy Krajowej Izbie Gospodarczej.

Koordynator tego wystąpienia, Jakub Świtluk, prawnik i mediator, powiedział „Rzeczpospolitej”, że choć sprawy mediacji koncentrują się wokół sądów i wymiaru sprawiedliwości, to zawód mediatora nie powinien ograniczać się do osób z wykształceniem prawniczym. – Prowadzenie mediacji to zajęcie jednocześnie interdyscyplinarne i autonomiczne, ponieważ wymaga kompleksowego przygotowania z różnych dziedzin. Dlatego różne drogi wiodące do jego wykonywania nie powinny być powodem wykluczenia – twierdzi Świtluk. Wskazuje on, że zapisane w projekcie preferencje co do prawniczego wykształcenia osób prowadzących szkolenia i egzaminy powinny być złagodzone.

Mediatorzy wskazują też, że cenne byłoby wykorzystanie dorobku już istniejących społecznych i państwowych instytucji zajmujących się mediacjami. Chodzi tu np. o Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości, która w 2023 roku wypracowała Standardy Szkolenia Mediatorów. „Uważamy, że te właśnie ugruntowane dokumenty i praktyki powinny być punktem odniesienia do określenia i uznania za spełnione wymagań edukacyjnych, katalogu specjalizacji oraz egzaminów, tak w ustawie, jak przepisach wykonawczych, zamiast arbitralnego tworzenia zupełnie nowych i kontrowersyjnych – piszą sygnatariusze listu do MS.

Czytaj więcej:

Administracja

Mediacja w postępowaniu administracyjnym po zmianach w KPA

Wcześniej czy później z mediacji zacz...

Pro

Kto chce być mediatorem, niech się wykaże praktyką

Innym postulatem jest wykazanie praktyki przyszłego mediatora, a nie tylko jego formalne przeszkolenie i zdanie egzaminu. Mediatorzy postulują, by wpis do KRM zależał też od wykazania się przynajmniej kilkoma już przeprowadzonymi mediacjami, samodzielnie lub u boku odpowiednio doświadczonych mediatorów.

Organizacje mediatorów zwracają uwagę, że praktyka powinna mieć znaczenie nie tylko dla wpisu na listę, ale też w trakcie wykonywania zawodu. Dlatego postulują, by dla zachowania uprawnień mediator podlegał obowiązkowi ustawicznych szkoleń i doskonalenia zawodowego. „Uważamy za konieczne wymaganie od wpisanych do KRM mediatorów okresowego poświadczania udziału w szkoleniach, konferencjach lub zbliżonych formach świadczących o aktywności i rozwoju” – czytamy w liście do MS.

Etap legislacyjny: przed przyjęciem przez Radę Ministrów